KRISTAQ TURTULLI/tregim/

Ishte ditë  e shtunë kur u sëmur nëna…Kur jepja e merrja me disa personazhe realë që më ishin ngulur prej vitesh në memorie dhe s’ më shqiteshin. I përzija me nervozizëm, por ata s’më shqiteshin. S’po ia gjeja tragën si ti hiqja qafe. Nuk doja të zgjoja morinë e njerëzve që ishin ngjitur aksidentalisht si shushunja pas fëmijërisë sime të hershme. Një prej tyre më ngjante më shumë me Lupi Nofullën, ish sekretarin e partisë së lagjes. I cili para një muaji shkau në dëborë dhe këputi qafën e kërbishtet.

‘Perëndia nuk është mace të çjerrë,’ mërmëriti nëna, kur dëgjoi thyerjet e kërbishteve të Lupi Nofullës. Më pas nëna disi me pendesë shtoi, pleqëria biro është short i mbramët i njeriut.

E thërrisnin Lupi Nofulla ngaqë e kishte gojën e shtrembër, syrin e majtë gjithnjë të lagësht si një pellgore dhe nofullën e fryrë si tullumbace. Nuk e kuptoja përse nuk e thërrisnin Lupi gojështrembri, ose farmaku, po nofulla. Ishte ai që solli dimër në vatrën time, në krye të skuadrës, hyri herët në mëngjes dhe arrestoi babanë…

Unë isha i detyruar ti shkoja në zyrë. Lupi sa më shihte që ngjisja shkallët e ngurta të lagjes, s’më linte të bëja e një çap më tej, bërtiste në kupë të qiellit:

‘Prapë e solle kokën ti spurdhjak?’

‘E solla,’i thosha.

‘Dashke shkollë, hë!’

‘Shkollë dua,’ i thosha duke e parë drejt në sy.

‘Mos mi zgurdullo sytë si të dacit. Me ju të përmbysurit përsëri do të merremi ne. Hajt gremisu.’

‘Me një çilimi ngatërrohesh o Lupo, ndërhynte nëna: Djali nuk di ç’është përmbysja.’

‘Ta mësojë,’ hungërinte Lupi.

‘E mësuara kërkon shkollë, dituri, dritë,’ ia thoshte nëna.

‘Nuk ka shkollë, dituri, dritë për juve, ka natë. Hajt qërohuni,’ bërtiste Lupi Nofulla dhe shtynte nënën me forcë për pak sa se gremiste nga shkallët e thikta të lagjes. Por nëna nuk rrëzohej. Mbajte për bukuri ekuilibrin dhe vështronte vëngër Lupi Nofullën, i cili shkrofëtinte prej inatit:

‘Dashkan shkollë këta, dashkan shkollë…’

Lëviza qafën si të shmangja mendimet e tepërta. Lupi Nofulla, Lupi Nofulla. Në moshë të thyer nuk ngjiten lehtë qafa dhe kërbishtet. Sakat do të mbetesh o Lupi Nofulla, sakat. Ke kusure për të larë. Germat më lëvrinin e nxinin si milingona përpara syve. Rrotullova nëpër gishtërinj stilolapsin e brejtur në krye. Kur s’më vijnë mendimet e kafshoj prej marazit, në atë send plastik, si të gjej zgjidhjen.

Befas mu bë sikur dëgjova zhurmë në banjë. Ç’ ishte kjo zhurmë, që më ushtoi pas kokës, u grinda me veten dhe përshkunda kryet. Kisha harruar krejtësisht, nëna më tha që do shkonte të lante teshat në banjë dhe më paralajmëroi të ruaja qumështin mos derdhej. Lashë stilolapsin në tavolinë dhe brofa në këmbë. U sula me vrap në kuzhinë, për fat të keq qumështi ishte derdhur mbi stufë dhe fundi i tenxheres qe djegur. Lëngu i bardhë i qumështit më kishte lënë fotografinë. Mbi pllakat e stufës ishte shndërruar në një cipë të neveritshme e ciknosur e fryrë e kuqërremtë si nofulla e Lupos, dhe në cep të stufës fryhej dhe shfryhej si një tullumbace.

Hajt dëgjo mërzitjen e nënën tani, ia bëra me vete. Ka të drejtë, të bërtasë në kupë të qiellit. Radha për dy shishe me qumësht zihet në mesnatë dhe është torturë e vërtetë. Jo rrallë ndodhin sherre dhe kacafytje mes radhëmbajtësve. Sa herë nëna ngrihet në mesnatë të zërë radhë pëshpërit me vete:

- Vetëm numri dymbëdhjetë e lart të mos jem.

Në dyqanin tonë të bulmetit vijnë dhjetë arka me shishe me qumësht dhe normalisht i bie të marrin dymbëdhjetë burra dhe dymbëdhjetë gra. Kur shihet që dikush tenton të hyjë pa radhë, kërcet sherri dhe shamata. Numri dymbëdhjetë që është në radhë dhe ka bërë gjumin eksiq, ngritur në mes të natës, do mbetej me gisht në gojë.

Me fshesaxhinjtë e fshesaxhesat radhëmbajtësit nuk i mbrehin brirët. Ka burrë nëne të merret me to. Pastruesit e kanë me kartë biankë të marrin qumështin  pa radhë. I hynë turmës mes për mes duke sharë dhe shtyrë me bërryla. Fillojnë bërtasin me zë të lartë:

-Hej gaxhi, të dhjefsha urët, hapma rrugën…- radhëmbajtësit zbythen kokulur e të ligështuar. U hapin udhë. Fjalori i pastrueseve të natës është shumë i rënduar në sharje. Ndërsa mbajtësit e numrit dymbëdhjetë, nga radha e burrave e grave mbledhin buzët gjithë trishtim dhe turren me vrap nëpër dyqanet e tjera. Nënës i ka rënë shpesh shorti të bredhë nëpër qytet nga një dyqan tek tjetri për një shishe me qumësht. Sot për dreq edhe numri njëmbëdhjetë në radhë e la nënën në baltë. Shitëses Shpatore i kishte ardhur për vizitë e ëma nga fshati.

Me mërzinë e hapur për djegien e qumështit dhe konfiguracionin e pështirë të nofullës së Lupit në cep të stufës, u kujtova për zhurmën. U afrova me ndrojtje derës së banjës. Mbajta vesh. Vështrova e bezdisur rrokullisjen e stilolapsit, rrëzimin e tij në dysheme dhe mu duk i panatyrshëm përgjimi pas derës. Bëra një hap prapa. Nëna ritin e larjes së teshave e quan të shenjtë dhe nuk para i pëlqen të shqetësohet prej njeriu. I fërkon teshat me forcë, e përqendruar, zakon që i ka mbetur qysh kur ish nuse e re dhe lante të brendshmet e përgjakura të babait. Ajo se bën veten por e dalloj menjëherë mërzitjen e trishtimin në lagështinë e sytë të shkruar.

-Nënë.. je mirë?- fola ultazi dhe i shqetësuar. Kam vite që jetoj me nënën, babai vdiq, kur isha ende fëmijë

Heshtje. Ama ç’pyetje, nëna lodhet kur lan dhe fërkon pa ndërprerje teshat e palara. Unë i kam thënë shpesh herë, nëno mos i fërko teshat aq fort se nuk janë me zgjyrë. Ajo ngre kokën dhe më vështron  e humbur.

Në mëngjes nëna mu duk më e plogët se herët e tjera. Pa më vështruar më tha se kam sklepa në sy dhe disi me përtesë vendosi të lante rrobat e palara, të mbledhura kapicë në musëndër.

-Përse duhet ti lash pikërisht sot kur thua se ke sklepa në sy, – thashë.

Nëna s’ më ktheu përgjigje.

Fundi i govatës gërvishti me zhurmë pllakaqet e banjës.

Pa kuptuar vështrova nga dritaret ku qenë varur qëndismat e kortinkave të akullit dhe oborri ish rënduar prej dëborës. Kristalet e bardha vezulluese valëzonin përpara syve të mi dhe picërrova sytë prej ndriçimit të dëborës. Dëbora është kudo e bardhë, reflektuese e njëjtë në çdo skaj të globit që mund të jesh. Nënkupton dimrin, me dëborë, e kur bie dimërim në flokë. Të dyja kanë të përbashkët plakjen. Nëna nuk përmendte asnjëherë plakjen, por thoshte se thinjat e fisnikërojnë njeriun.

Përpara syve të mi një lëmsh i kuq si flakë u turr drejt dëborës. Ishte macja e komshiut Teki, grabitqare e keqe. Tekiu ish një plak i hollë, i gjatë si vastangarkë. Në majën e hundës së kuqe, me samar i qëndron gjithnjë një sumbull qyre. Ai është krushk me Lupo nofullën. Tekiu plasi derisa hapi një dritare të madhe, dy kanatesh në oborrin tonë, një metër larg dritares së kuzhinës. Shpesh nënën e mundojnë hijet dhe në xhamin e dritares shohim gjurmë qyresh të mpiksura. Sa të pështira e të vështira janë qyret kur ngjiten pas xhamave. Nëna i kruan qyret me cepin e mashës.

Ia kam bërë benë maces së kuqe, nëse e kap do ta fut në një thes do ta flak prej gërmadhës së Muro qafokut. Tre herë macja kobashe e Tekiut ia rrëmbeu nënës peshkun nga duart dhe rendi me peshkun ndër dhembë nëpër hatulla. Tekiu i fshehur pas perdes së dritares fshinte qyret dhe zgërdhihej me harbimin e nënës pas maces kobashe.

Gjatë natës ra përsëri dëborë e imët, si e situr në sitë dhe mua më duhej të zboja përfytyrimet por të rrëmbeja lopatën dhe të hapja rrugën të mos shkiste nëna.

Në të përpjetën e rrugicës ku gjendet shtëpia jonë, uji vjen rrallë gjatë ditës. Dhe kur vjen, ndërpritet pa pritur e papandehur, të lë në mes të larjes dhe i zbardhur fund e krye me shkumë sapuni. Nga kjo eksperiencë e hidhur nëna e ka më kollaj të ngrohë ibrikun në stufë e lahet në govatë, sesa në dushin me vaj guri që instalova para disa vitesh në banjë.

Kuzhina kundërmon prej erës së qumështit të djegur. Doja të hapja dritaren, por mu duk sikur forca e flakës në stufë kish rënë dhe ambienti po ftohej. Nëna do të dilte e lodhur dhe e brishtë prej avullit dhe larjes së rrobave. I hodha disa dru stufës. Pa guxuar të shihja ciknosjen e neveritshme mbi stufë dhe tullumbacen e kuqërremtë të nofullës së Lupos në cep.

-Nënë, ke nevojë për ndihmë? – e pyeta i ngrehur.

Kohët e fundit nënës kanë filluar ti dhembin e ti çajnë krahët e këmbët, sidomos kur moti është me lagështirë. Por përsëri nuk i rinë duart rehat. Pa qenë nevoja ngrihet në pikë të mëngjesit dhe i mban mbi supe të gjitha punët e shtëpisë. Pikërisht atëherë kur thotë se kam sklepa në sy lan dhe fërkon teshat me forcë. Katër herë u përpoqa ti a largoja këtë huq, nëna i lau teshat pesë herë. Nuk kuptohen kurrë nënat.

Unë nuk mund ta përfytyroj se mund të sëmuret nëna ndonjëherë. Qysh në fëmijëri, kur bija të flija e kur zgjohesha prej gjumit gjendesha në krahët e buzagazit e mirësisë së nënës. Ajo si gjithnjë në këmbë, me flokët e mbledhura topth pas kokës, me duart e zëna prej punëve.

-Mos…e  hap derën,- dëgjova zërin e saj të holluar.

- Epo rrobat po lan moj nënë,- i fola gjithë ankim.

-Mos e hap.

Ditën e djeshme nëna mbathi gjurmashka leshi dhe pa i vënë veshin kundërshtimit tim më ndihmoi të mbartja drutë e zjarrit që shkarkoi karroca e druve poshtë në rrugë. U grinda një copë herë me karrocierin. I thashë ti shkarkonte drutë lart mbi rrugë edhe pse i dhashë atij të pinte një gotë të plotë me raki rrushi. Karrocieri, një burrë ezmer, vetulltrashë, kockë madh, e rrëkëlleu rakinë si të ishte ujë, përplasi gjuhën ngaqë iu hap nepsi i të pirit, më pa me inat dhe ia pat:

-Domethënë, thua ta vërtit kalin me gjithë dru e karrocë nëpër dëborë. Në këtë mot të keq, ta ngjit lart mbi rrugë e rrugica. Ti sjell drutë në goja, ti shkarkoj përpara derës. Pastaj me të argatin e shkretë, ç’i dhjet t’ ëmën. Hë, më thuaj ç’të bëj pastaj, të gremisem në tatëpjetë nëpër akull dhe dëborë me gjithë kalë e karrocë, të bëhem copë e thërrime! Hej kokë, me këtë kalë e karrocë mbaj shtëpinë me bukë.

-Nuk gremisesh ti jo, e di unë, je karrocier me përvojë,- i thashë dhe shtova:- Unë paguaj të më vijnë drutë në shtëpi. Më thuaj si ti ngjit drutë që poshtë, në të përpjetë me borë dhe akull?

-Atë nuk e di unë. Detyra ime si karrocier është të shpërndaj dru. Komunalja nuk e parashikon kohën e keqe  dhe rrugicat e shtrembra me të përpjeta e tatëpjeta. Ç’faj kam unë që qyteti ka më shumë të përpjeta e të tatëpjeta. Po të isha e dehur edhe e bëja, por ja që nuk jam. Komunalja të jep një kalë gërdallë e karrocë kalbësirë, çaj barkun po deshe. Hej kokë, sikur dhe një shishe me raki të më japësh, nuk e dërmoj kalin, ta zbres në këtë ferr që ka emrin tatëpjetë! Mos do ti lë fëmijët barkthatë. Nuk e sheh, në këtë qamet shket djalli, jo kali.

Bëra ti mbushja përsëri gotën me raki rrushi, e ti bërtisja karrocierit të shurdhër dhe grindavec, por nëna më shkundi për mënge e më pëshpëriti:

-Mos e merr në qafë. Mos i jep më raki të pijë. Lëre të gjorin të shkojë,- dhe mbathi gjurmashkat.

Pesë herë shkau nëna së bashku me drutë e mbledhura në mësallë dhe pesë herë u ngrit. Pesë herë bënë kolovajze në tatëpjetën e rrugicës nxënësit e shkollës fillore. Çamarrokët e gëzuar e bënë tatëpjetën e rrugës më të akullt e të rrezikshme se ç’ishte. U bërtita fëmijëve të iknin,të bënin kolovajze në një rrugicë tjetër, por nëna më tha:

- Hesht biro, çiliminjtë mezi e presin dëborën.

Iu luta nënës ti linte së mbarturi në mësallë ato dreq kopaçe të qullura e të shtrembra. Frynte shumë erë e binte dëborë dhe ajo nuk dëgjonte. I bërtita disa herë nënës të hynte në shtëpi, por ajo mbahej pas murit dhe nuk më bëzante. Shkau dhe u rrokullis si topth dhe mua mu mpi zemra prej akthit dhe frikës. I ngrehur, i ndërkryer e ngrita nënën peshë tok me mësallën e druve, që e shtrëngonte fort me duar, e futa brenda. I thashë të çlodhej e të merrte një të ngrohtë. Bah! Çfarë kokë që kanë nënat, nuk dëgjojnë edhe pse rropaten, lodhen, shkasin dhe rrokullisen nëpër dëborë.

Kur gjendesha në fund të shkallëve dhe po ngrija thesin me dru, pashë nënën që po zbriste duke u kalamendur dhe mbajtur pas murit.

-Moj nënë, shko në shtëpi, mos ma bëj për inat, mos më ngri nervat,- rënkova.

Ajo më vështroi e përskuqur në fytyrë prej thëllimit, mbuluar fund e krye me dëborë dhe më buzëqeshi me pafajësi.

-Nuk ta bën për inat nëna ty, jo. Po ja, sesi më vjen kur shoh që lodhesh së ngjituri dhe zbrituri nëpër dëborë.

-Kot merakosesh, nëno. S’më gjen gjë mua, jam i ri, i fortë si dem, – thashë dhe shkunda borën nga supet dhe koka.

-Eh mor bir, do bëhesh prind dhe do më kujtosh,- mërmëriti nëna.

Përnjëmend besova që kisha përpara një qiell bardhësish mirësie zbritur prej ëndrrës. Duke mu marrë goja iu luta nënës të hynte brenda. Ajo çuditërisht më dëgjoi. Mbushi mësallën me disa kopaçe dhe u ngjit duke rënkuar. Nuk durova e ngrita për krahu pothuajse peshë dhe u ngjita me të nëpër të përpjetë.

Dëbora i mbulonte sakaq drutë e shkarkuara në rrugë. Unë ngjitesha dhe zbrisja, shkisja, rrokullisesha, me thesin e druve në kurriz. Tre herë i përplasa drutë me nervozizëm. Nëna kthente kokën më vështronte ngrohtë dhe pa i vënë veshin protestës sime vinte drutë në radhë në kthinën e majtë të ashefit.

Kur përfunduam së mbledhuri dhe transportuari në kuzhinë drutë e zjarrit, nëna hoqi gjurmashkat e qullura, çorapet. I ndehu një copë herë këmbët mbi mangall, pastaj përgatiti për mua një ponç të fortë dhe për vete një çaj të ngrohtë.

-Moj nënë përse nuk i ndërrove më parë ato dreq gjurmashka dhe çorape,- i thashë.

-Harrova, – ia bëri nëna dhe ngriti supet. E dërmuar u plas mbi divan, dhe mbështolli këmbët e ftohta me kuvertën e kuqe, të leshtë me thekë. Shkova në banjë e piva një cigare dhe kur u ktheva e gjeta nënën që flinte në krah. Dorën e rrudhur e kish vendosur pranë gojës së hapur. Një tufë qimesh të hirta i kishin dalë prej shamisë dhe luanin lehtë, i ngjiteshin pas buzëve sa herë nëna merrte frymë.

Mu duk e vogël nëna në gjumë dhe e madhe në dhomë. Nëna ish trupvogël, e pak e kërrusur, por kur lëvizte nëpër shtëpi e mëhallë zotëronte të gjithë hapësirën.

Nëna qëndroi e fortë e pafjalë kur tërhiqte për të larë të brendshmet e përgjakura të babait, burrit të saj prej të tmerrshmit burg,‘Hani me dy porta’. Ajo qante veçmas në banjë pastronte gjakun e mpiksur, i fërkonte teshat me forcë dhe i shpëlante me lot. Rinia, nusëria, buzagazi, të gjitha iu thanë pa çelur mirë. I duhej nënës të përballonte e vetme dhembjen, varfërinë, provokimet e hapura se ishte e bukur. Mbajti mbi shpinë përvuajtjen, vdekjen e dy pleqve dhe persekutimin familjar. Shkuljen prej shtëpisë së madhe dhe nguljen në një vrimë miu. Nëna në larjen, të fërkuarën, shpëlarjen e teshave gjente diçka që i mungonte dhe unë nuk e kuptoja se çfarë ishte.

Kur hapet biseda për të dashurit e zemrës, të munduar, të rropatur dhe të ikur përtej. Nëna shpesh luan kokën ngadalë, fshin sytë e lodhura dhe me zë të butë thotë se atëherë i përballonte vështirësitë se ishte nuse e re e fortë. Pastaj ngroh ujin, shkon në banjë dhe lan teshat edhe sikur të jenë të lara e të pastra dritë.

-Vitet ikin shumë shpejt. Streha e shtëpisë ronitet dhe thinjat mbijnë, Lupot dhe Tekitë shtohen, shumohen si dhembjet mbi shpinën e njeriut të gjorë.., mërmëritën shpesh nëna.

Në mëngjesin e ditës së shtunë nëna u ngrit si zakonisht herët, ndezi stufën. Drutë e lagura bënë tym një copë herë, por dhoma u ngroh dhe në dritare yjet kristalore filluan të shkrinin. Nëna duke u vërtitur butë nëpër shtëpi më përgatiti për të ngrënë. Vonë e dëgjova që më tha për sklepat e syve dhe cepat e yjeve që duhen fërkuar, pastruar dhe larë.

-Nënë.

Sekondat ikin me shpejtësi dhe zemra më rreh me nxitim në gjoks.

Kur kthehem nga punë në shtëpi shpesh gjej udhë lagura, të ndehura në tel.

-Pse lagen udhët moj nënë?- e pyes.

-Fqinja bir, fqinja. Ajo korbë Sofi e harron gjithnjë rubinetin e çezmës hapur, – më përgjigjet nëna dhe i shmanget shikimit tim. E vështroj i  hutuar.

-Harraqë janë fqinjët, harraqë,- mërmërit nëna me një përhumbje të lehtë dhe fut një karficë në topthin e flokut të bardhë e të shthurur.

Fqinja Sofi ish një plakë e shëndoshë, barkmadhe, sisëmadhe, mësallëmadhe. Ajo ecën si patoke, i kërcejnë llurbat e barkut. Para një viti nëna i shpëtoi jetën të birit të Sofisë, Laçi gagaçit. Dëgjoi ulërimat e fqinjës dhe vrapoi në shtëpi të saj. I biri i sëmurë, Laçi trupmadh si katana qe shtrirë në mes të dhomës dhe përpëlitej.

-Ç’ të ka Laçi moj korbë?- E pyeti nëna.

-Po përvëlohet, po i ikën gjuha, po më vdes djali,- mërmëriti Sofia. Ajo ish bërë si e shkalluar.

Nëna u përkul në gjunjë mbi të sëmurin që dridhej. Laçit i ishin çakërritur sytë, po kapërcente prej temperaturës së lartë. Nëna me shumë mundim i mbërtheu gjuhën e trashë me gishtërinj. Laçi në kllapi i dërmoi nënës gishtërinjtë me dhembë, por ajo përdori e lugën, duke ia rrasur deri në grykë dhe nuk ia lëshoi gjuhën derisa ia nxori përjashta si lopatë. I shpëtoi të gjorit jetën. Pastaj ndihmoi fqinjën e çakërdisur ta nisnin të sëmurin në spital. Sofia dhe nëna e mbartnin Laçin trupmadh nga krahët dhe çapiteshin me vështirësi. Ndërsa Laçit të zalisur i zvarriteshin këmbët nëpër sokakë dhe mëhalla e ndiqte me sy, me nge, pa e prishur terezinë.

Sofia qëndroi me të birin në spital, ndërsa nëna u kthye në shtëpi. Tre gishtërinj ia kishim mjekuar në spital. I thanë të bënte dhe tetanosin, por nëna nuk pranoi. Edhe pse e dërmuar ajo hyri në banjë e pa qenë nevoja nisi të lante e të fërkonte një këmishë dhe dy palë të mbathura.

Të nesërmen Sofia na trokiti në derë. Hyri në korridor kokulur, u përkul në gjunjë përpara nënës, i morri dorën, ia vuri në faqen e rrudhur dhe i tha:

‘Qëllomë me shpullë motër. Zbutma kurrizin me kopaçe, bëma llurbë si barku. Unë kam qenë më shumë e keqe se e marrë. Është gjynah moj motër, por Tekiu ngjit qyre në dritare, ndërsa unë shpërndaja liga nëpër sokakë.

‘ Hesht Sofi, hesht,’ i tha nëna dhe i ledhatoi flokët e lëshuara. E ndihmoi të ngrihej në këmbë. Pinë kafe së bashku në oborr, nën dritaren dykanatëshe të Tekiut.

-O Teki, fshi qyret dhe eja pi kafe me gratë,- i tha Sofia.

Ai përgjonte pas perdes së rëndë shkrofëtinte dhe kollitej thatë, por nuk ia mbante të dilte jashtë, Sofia i kishte krahët e ngrohta, ish motër dëshmori.

-Nënë, – i them.

Më bëhet sikur dëgjoj frymëmarrjen e shpejtuar të saj. Nëna i shërbeu vite me radhë me përkushtim dhe devotshmëri babait të sëmurë pas daljes nga burgut. Ajo nuk u ankua dhe as u ligështua, vetëm lante dhe shpëlante rroba.

Nga banja dëgjova diçka si  zhurmë dhe asgjë.

-Nënë,- fola përsëri dhe i shqetësuar, shtyva derën. Dëgjova mbytur grindjen dhe ankimin e nënës e cila qëndronte shtrirë në pllakat e lagështa të banjës, mbështetur në brinjë, krahu u djathë shtrirë mbi teshat e lara të shtrydhura dhe të pastra dritë.

-Doja të çlodhesha pakës,- më tha…

DRITA LUSHI/

(L)OJNA VJESHTE/

   Cikël poetik./

KINSE/

Ti luan shpesh me gërshetat e mi./

Ndonjëherë, ndalesh, qesh,/

e ballin rrudh,si lashtësi:/

“Tani je grua, dhe  jo vajzë,/

Ç’të duhen gërshetat vallë?”/

Ti, (s)e di që mua m’pëlqen kjo lojë,/

e kinse i thur veç për ty./

Përtej  gërshetave,/

një grua frymon me zemër./

Një grua-(pakëz)fëmi/

“Kinse” për 1 tetor 2013, në 18 vjetorin e martesës

KAQ

Tri fjalë…

Dy sy…

Një përqafim…

Kaq…

Kaq pak përshpëritje,

i duhet një dite

të ndizet,

qysh në lindje.

Tetor 2013

 AgMbrëmje

N’ag,

Ti,

Diellin lind,

Në syrin tim.

N’mbrëmje,

Unë

hënë të bëhem,

n’ëndërr.

Tetor 2013

   (K)od’ dashurie

Druhesh, mos m’lëndon

me dashuri,

e si petale,

e hedh nga pak,

mbi mua,

mbi  fjalë,

mbi sy.

(S)Ndalem…

Mbledh,

Petal,

Petal,

Petal…

…Nje odë ndërtoj n’zemër

për Ty.

Tetor 2013

Pik-Shi

Pik.

Pik.

Pik.

Bëhet shi…

Shi…

Shtator…

Shi…

Dashuri…

Pik

Pik

Pik

Bëhet shi….

Bëhet,

Unë…

Bëhet

Ti…

Unë

ti

dhe…

retiçencë…

Ti

Unë

dhe…

asnjë…

Pik.

Pik.

Pik.

Shi- dashuri.

Shtator 2013

Tregim nga Lek Gjoka/

Zhurma në Disko- Klub “Ujvara” e përzier me tym duhani dhe me dritat e shumëngjyrshe, që ngatërronin njëra- tjetrën, e bënte disi më egnimatik ambjentin. Bekimi mori një dopio uiski dhe zuri një cep të barit. Përjashta kishte filluar një shi i imët.

 - Dreqi ta marrë edhe këtë kohë, – foli me vehte nëpër dhëmbë, – na kalbi ky shi gjithë javën. Një si mjegullnajë iu duk sikur i kaloi para syve. Mbylli sytë, vuri dorën në ballë dhe para i dolën kujtimet e Mitrovicës …

Sapo kishin kaluar Kukësin me një makinë me targa fallso dhe po i afroheshin kufirit të Kosovës. Ishte mesi i natës. Megjithëse gusht, një i ftohtë i lehtë vinte nga bjeshkët e Shqipërisë.

 - Oh zot! – pëshpëriti Bekimi si me vehte, – kur do të mbarojë kjo luftë me shkjaun, se më ka marrë malli të kthehem në shtëpinë time, në Mitrovicë, sikur…

- The gjë! – dëgjoi zërin e shokut edhe ai ushtar i UÇK-së.

- Jo jo, thjeshtë po mendoj familjen se i kam …

- Ku i ke në Maqedoni apo Shqipëri?

 - Nuk di asgjë më tepër. Shpresoj se janë larguar nga Kosova se ndryshe shkjau mund ti vrasë! – O tu thaftë goja, si thua ashtu!?

 - Mendja më shkon… a e pe dje në televizor kur ishim në Tiranë për të blerë armët?

- Po pashë gjithë ato krime mbi civilët por edhe ne do të luftojmë e do i vrasin shkjatë e do ta çlirojmë Kosovën

. – Sigurisht që do të fitojmë sepse… – Po bëjmë luftë për liri e flamur! – e ndërpreu në çast! – Luftë çlirimtare po bëjmë por kurrë nuk do ta fitojmë këtë luftë pa mbështjen e plotë të Amerikës dhe Nato- s.

 Disa krisma armësh jo shumë larg prej tyre ia ndërprenë bisedën e ata u shtrinë barkas në pozicion luftimi…

Dikush e tundoi fort nga supet duke ia ndërprerë mendimet në mes: – O Bekim  Mitrovica! – dëgjoi një zë të fortë pas shpine. Si i lodhur u kthye mbrapa e dalloi kokën tullace të Sefës.

 - Po ti këtu? Kur paske ardhur në Florida.

- Kam ca muaj. – S’të kam parë që atë natë kur hymë në Kosovë nga Kukësi. Çfarë kemi ndonjë gjë të re andej? Familja a të shpëtoi?

- Në përgjithësi jo shumë keq. Një vëlla ma vrau shkjau. Atë natë që ramë në pritë sa hymë në Kosovë u plagosa keq por shpëtova. Shtëpinë në Prizren ma dogjën të tërën. Po nga ana jote si i gjete?

- Keq Sefë, ma keq nuk ka. Familjen ma vranë krejt. Nënën, babën, hallën dhe motrën Besartën ajo që ma ka këputur fare jetën. Shpesh herë pi aq shumë dhe sa e kujtoj nga dhimbja bëhem gadi të vras vehten.

 - A, ke luajtë mendsh? Gjithkush ka jetën e vet.

 - Por jemi njerëz jo kafshë.

- Sigurisht njerëz jemi. Mblidhe vehten se jo më kot populli ka pas thënë i gjalli më të gjallët e i vdekuri më të vdekurit. A nuk i shikon së çfarë femrash të nxehta ka në Florida. Ai ktheu kokën, në një tavolinën ngjitur dalloi katër vajza që bisedonin. Njëra që ishte disi më e gjatë dhe kishte një hir bukurie në fytyrë sikur e turullosi disi.

- Oh zot! – foli lehtë nën buzë dhe nuk ia hiqte sytë, – sa shumë më ngjan me motrën time, me Besartën e shkretë që po kalben nën dhe. Sefa pa një e pa dy u afrua afër tyre dhe duke folur me zë të lartë se muzika nuk i linte të dëgjonin mirë prezantoi vehten. Pastaj thirri Bekimin.

 - Eja Bese eja, ku ka më kënaqësi se me ndej në një tavolinë me katër bukuroshe të tilla. Ai u ngrit ngadalë dhe u nis drejt tavolinës së tyre. Një e nga një vajzat iu prezantuan. Kur shtrëngoi dorën me Besartën seç ndieu një si pështjellin por e mbajti vehten dhe i foli më zë të ëmblël: – Bekim  Mitrovica. Ajo u shtang. I shtrëngoi dorën lehtë dhe sa i tha emrin e saj u lëshua në kujtime…

Zhurma e fortë e goditjes së derës e shqetësoi pamasë Besartën dhe u ngjit pas trupit të nënës. Babai u ngrit ngadalë nga karrigia. – Grua, më duket janë ushtarët e shkjaut. Ajo nuk foli. Fërkonte të bijën dhe dy bulëza loti i rrëshqitën nëpër faqe. Sa hap e mbyll sytë me tu hapur dera u lëshuan si të tërbuar në shtëpi. Duke i goditur me forcë me qytat e armëve i nxorrën në oborr.

- Ku i ke paratë! – iu hakërrua një ushtar serb rreth të pesëdhjetave.

- Nuk kam! – ia kthehu i qetë! – Dragan! – i thirri një ushtari të ri sërbisht, – merrja vajzën këtij derr shqiptari dhe bëj atë punën me të,

- Mooosss! – klithi i jati, është e vogël vetëm dymbëdhjetë vjeçare mos ma përdhunoni vajzën, iu jap gjitha paratë që kam. – Shpejt paratë, të gjitha market!

Ai u nis ngadalë dhe hyri në shtepi. Sa doli jashtë oficeri serb ia mori markat që kishte në një çantë dhe pa menduar më tej e qëlloi dy herë në ballë me pistoletë. Ashtu duke dhënë shpirt rrëshqiti këmbadoras pas shtëpisë që të mos e shihte e bija duke vdekur. Klithmat e grave nuk i shqetësuan aspak ushtarët. Kur po bëheshin gadi të iknin, në skuadër tjetër erdhi si rrufeja dhe spërkatën shtëpinë me benzinë dhe i vunë flakën. Në të ikur një ushtar i dehur që i merrshin këmbët sa pa gratë cep të oborrit qëlloi në drejtim të Besartës. E ema iu hodh përsipër saj. Plumbat e bënë shoshë.

 - Bija ime! – i foli më zë të mekur, – edhe unë si yt atë po vdes, na vrau shkjau e i vraftë zoti, por Kosova do të çlirohet një ditë. Kërko e gjej Bekimin…

 - Besarta, Besarta! – degjoi një zë pas krahëve. Sa hapi sytë e përlotur kujtimet iu davariten disi. U hodhi një vështrim enigmatik të gjithëve dhe zhurma e diskos ia ndryshoi pak fytyrën.

 - Më duhet të iki! – ia tha shoqeve kaq leje kam nga familja. Bekimi ia kishte ngulur sytë. Një çast e mori vehten dhe i foli qetë. – Kam diçka për të biseduar më ty. A ka mundësi të më japesh numrin e telefonit? Ajo nuk i foli nxori një kartë bisnesi dhe si ia la në dorë u largua me hap drejt daljes…

Zëri i profesor Xhon sikur e tronditi disi.

 - Të dashur student, – nisi të fliste ai qetë. Megjithëse jemi në një shekull të ri akoma bota zien. Paqes ia kanë futur ndenkamzën. Luftërat po shtohen përditë, bashkë me to dhe krimet e luftës. Sot do flasim për Ballkanin për luftën dhe krimet e makinerisë së luftës së Millosheviqit… Besarta u shtang dhe nuk e dëgjonte më, mendja nuk i hiqej nga dita e djeshme kur u takua në disko me dy djemt enigmatikë që njeri i ngjasonte shumë me të vëllanë e zhdukur në vrasjet masive.

 - Ai regjim! – vazhdoi profesori, – përgjaku Bosnjen, duke vrarë dhjetëra e mijëra djem, përgjaku edhe shqiptarët etnike të Kosovës. Një shembull i këtij regjimi kriminal është midis nesh. Ai i vrau babain, mamanë, vëllain, të gjithë familjen ia zhduku, ndaj na vjen keq e dashur Besarta që…

..Besarta sa dëgjoi fjalët e tij iu kujtuan fytyrat e prindërve por u mundu të përmbahej. Kur dëgjoi edhe për të vellanë i doli para fytyre imazhi i atij djaloshi në disko që i ngjasonte shumë vëllait ndaj nuk u përmbajt dot e shpërtheu në dënesa lotësh me zë të lartë. Dy shoqet e ngushta Tatjana nga Kroacia dhe Amarida nga Bosnja u ngritën në këmbë dhe i shkuan afër. Profesori ndërpreu mësimin e prekur doli jashtë.

- Mos qaj zemër! – u mundua ta qetësonte Amarida ti e di se në Sarajevë regjimi serb më ka vrarë dajën bashkë me dy djemtë. Ashtu ishte fati ynë në këtë botë të rreme ku të gjithë flasin për paqe e cila vjen pasi të përgjaket mirë e mirë me gjak të pafajshmish. Besarta e mori disi vehten dhe u qetësua. Papritmas degjoi një zë pas shpine. Ktheu kokën. Dragani një serb i lindur në qytetin e Nju Jorkut diçka po fliste si me vehte.

 - Na fal Besarta! – Për çfarë? – Për tragjedinë tënde familjare që ta shkaktoi regjimi serb i Millosheviqit.

- Nuk është faji yt Dragan!

- E di, se unë nuk kam qenë kurre në Beograd por ama kam gjak serb dhe ndihem pak fajtor për krimet e kombit tim ndaj shqiptareve etnikë të Kosovës. Ajo e mori disi vehten nga fjalët e tij. Iu duk sikur iu ringjallen prindërit.

- Jemi ballkanas ndaj…

- Po, po! – e ndërpreu në cast, – e di se jemi ballkanas me një ego të sëmurë. Nuk pranojmë fajin edhe kur e kuptojmë se jemi fajtorë. Jemi në shekullin e ri dhe ballkani zjarri i pashuar i përplasjeve etnike në Evropë vetëm ndizet e ndizet. Sa bëhet gadi të shuhet dikush me dashje i hedh benzinë por brezi ynë i ri duhet ta kuptojë se paqja me komshiun është pasuri e pazëvëndësueshme. Ajo luajti kokën në shenjë pohimi dhe u ngrit në këmbë. Fshiu lotët më një letër dhe u largua drejt derës…

Bekimi ndaloi afër në Qendrën e Biznesit në San Hose Blvd. Parkoi makinën dhe mori dy njëzet e pesë centëshe, iu afrua afër një telefoni public dhe pa u menduar gjatë i ra numrit të telefonit që ishte në karten që ia kishin dhënë në disko Ujvarën.

- Alo! – dëgjoi një zë të plake në anën tjetër.

 - Dreqi ta marrë! – foli me vehte.

- Alo, alo! – dëgjoi përsëri zërin e saj. U mendua disi se si ta niste bisedën dhe për një sekond e mori vehten.

 - Zoja Smith, më falni për shqetësimin. Këtë numër ma dha… – Besarta ta ka dhenë…?

- Po! – Kush jeni ju lutem, sepse në të vërtetë ajo është vajza ime e adoptuar por ka kaluar shumë tragjedi në jetë dhe nuk kam ndërmend ta le të ketë përsëri probleme në jetë

. – Zonjë unë jam shqiptar, jam nga Mitrovica e Kosovës

- Uuaa, – degjoi zërin në telefon, – ku mund të takohemi sepse edhe Besarta është nga Mitrovica. Atij i ra telefoni nga dora dhe iu mbyll linja:

- Oh zot! – thirri me të madhe, – mos është motra ime, vallë është gjallë. Si e mori pak vehtem shkoi tek makina dhe mori dy njëzetë e pesë cent të tjerë dhe i futi në telefon. Gjithë emocion me duart që i dridheshin formoi numrin. Zilja binte por askush s’i përgjigjej. I ra përsëri por e njëjta gjë. I dëshpëruar mbylli telefonin dhe u largua. Pa bërë as dy-tre hapa dëgjoi një si zile. U kthyhe me rrëmbim dhe e ngriti telefonin publik.

- Alo, alo! foli me ngut.

- Më fal, po flisja më dikë. Ky është numri juaj?

- Jo, unë nuk kam telefon. Po ju telefonoj nga rruga.

 - Vajza ime është mjaft e tronditur. Më telefonoi profesori i saj. Edhe ai është tepër i shqetësuar.

 - Më vjen keq, si mund t’iu ndihmoj.

- Në biznes kartë ke një adresë. Eja dhe bisedojmë.

 - Në rregull, po nisem menjëherë. Si mbylli telefonin u nis drejt makinës.

 - Oh zot! – foli me vehte, – që atë natë që takova atë vajzë më del në ëndërr fytyra e prindërve dhe e motrës që mi vrau shjau. Duke biseduar me vehte edhe për pak minuta arriti para biznesit të familjes Smith – Avokat Donald Smith! – lexoi më zë të lartë sa doli nga makina dhe u nis drejt hyrjes. Hapi derën ngadalë.

 - Urdhëroni, uluni! – dëgjoi një zë të ëmbël sa hyri mbrenda. I dha dorën dhe u ul në një kolltuk. Ajo nuk vonoi shumë. Mori disa letra në një sirtar dhe u kthye drejt tij.

- Marta Smith! – prezantoi ajo vehten, – unë jam e ëma e Besartës.

 - Besart Mitrovica! – ia priti më një frymë. -

Si quhesh? – Bekim  Mitrovica.

 - Oh zot i madh që je në qiell, çfarë po më ndodh?!

 - Asgjë zonja Smith. Nuk mund ta ndërroj emrin.

 - Jo jo, më fal, nuk e di se si kam një parandenjë.

 - Ju më thatë se Besartën e keni adoptuar në Kosovë.

 - Po, po është nga Mitrovica. A adaptuam në Shqipëri se ishte jetime, serbët ia kishte shfarosur tërë familjen.

- Të gjithë?

- Po po, të gjithë! Prindërit ia kishin ekzukutuar para syve ndërsa i vëllai i kanë thanë se kishte mbetur i plagosur në Prizren dhe i kishte vdekur. Bekimi mbylli sytë pak. Për disa sekonda iu kujtua lufta në Prizren. E mblodhi disi vehten.

 - Mos prindërit e Besartës quhen Isa dhe Samira?

- Po! Ju i keni njohur?

- Po se ishin edhe prindërit e mi.

Asaj i ranë letrat nga duart. – Çfarë, çfarë the? Ti je Bekimi vëllai i saj? Qënke gjallë?!

 - Më kanë plagosur por shpëtova në një spital.

- Ne të dinim të vrarë. Oh zot sa mirë! – thirri me të madhe, – vajza ime u bë me vëlla. U nis me nxitim drejt tij dhe e përqafoi. Të dy shpërthyen në lot. Ashtu me sy të përlotur u ngritën në këmbë. Pa bërë as dy-tre hapa u hap dera e zyrës dhe hyri mbrenda Besarta me dy shoqet e saja

. – Mama, mama! – i thirri me të madhe por u step pak kur pa në zyrë personin që e kishte takuar në disko.

- Eja bija ime, Ulu! Zoti ëshë i madh e mendon për të gjithë.

 - Po këtë e di por nuk është e vërtetë për mua.

- Si nuk është e vërtetë. Ai vonon për nuk harron.

- Sigurisht për dikë por kurrsesi për mua që mbeta fillikat, ma zhduken krejt familjen.

 - Jo jo bija ime. Prezantoju me djaloshin që po të pret ty.

 - Askërkush nuk më pret mua. Unë nuk kam askënd, as familje e as të dashur.

 - Besarta ime e shtrenjtë! – dëgjoi një zë pas krahëve. Ajo ktheu kokën. Ai i buzëqeshi lehtë e i tha me një frymë: – Sigurisht që po të pres, kam vite që të kërkoj. Jam Bekimi, jam yt vëlla.

- Të lutem i dashur mos mi lëndo plagët e familjes. Ai u mendua pak. Hoqi këmishen dhe doli në kanatjere. Ajo sa dalloi tatunë shqiponjë ngjitur me zemrën vrapoi drejt tij dhe ju hodh në qafë.

 - Bekim, Bekim, ti je vëllai im. Filloi të qante me të madhe. Të gjithë u përlotën.

 - Nënë, nëna ime që je në botën e të vdekurve a më degjon? O nënë eja, eja të lutem . Pse nuk vjen o nënë? Shikoje bijën tënde nuk është vehtem ka vellanë, jam bërë me vëlla! – thërriste më të madhe dhe e përqafonte pa pushim.

 - Po motër e dashur qetësohu. Tani nuk të lë më vetëm, ti je jeta ime, shpirti im, motra më e shtrenjtë e Mitrovicës. Një eklips hënë kishte përqafuar Floridën por shumë shpejt u zhduk. Bekimi mori të motrën për dore dhe doli jashtë. Ashtu të përlotur ecnin koturu nëpër qytet. Jeta i kishte ledhatuar përsëri me të njejtën shije jete.

 * LEK GJOKA-Marre nga libri me tregime “PËRROI I DJALLIT”

Tirane 2013

Shtepia Botuese ADA

Tregim nga FESTIM LITI/
Ne autostraden malore te veriut,gjarperonte nje taksi e nisur nga pika doganore qe ndante dy shtetet fqinje.
Shoderi ishte vendas,nje prag-pensionisti qe i rrinte e varur ne buze perhere nje buzeqeshje babaxhani,kurse tjetri,burre rreth te ridhjetave,me mjeker dhe mustaqe teper te zeza e te dendura,i cili kundronte me kersheri pejsazhin alpin me male dhe hone te zhveshura e te shkreta,ku ndonje koke-mali,ende ne kete fillim vere mbante qeleshe te bardhe si kujtim te borealte te dimrit qe shkoi.
Kur relievi u be me i bute e i shtruar,e gjelberimi u dendesua perreth,udhetari po veshtronte me vemendeje me te perqendruar anes asfaltit qe rreshqiste i nxituar poshte rrotave.Dikush do te mendonte se ai donte te fiksonte sa me shume ne kujtesen e tij ato pamje piktoreske qe shtriheshin ne te dy anet,por me siguri do gabonte.Per ate nuk kishin rendesi ato kodrina te gjelbera qe shfaqeshin here pas here e befasishem,as ishujt e pishave,aty-ketu,neper faqe malesh.Ai priste te rishfaqej,jo me shume se tridhjete metra larg xhadese,ne mes te nje pylli me bredha,nje manastir i rrenuar rrethuar me qiparisa hollake…
-Ja,ja ketu ma vrane pellumbin-pothuajse klithi-te lutem mbaje pak!iu drejtua ai shoferit.
Babaxhani e mori vesh se behej fjale per nje vrasje,por nuk u cudit.Per te tilla tragjedi njerzore qe ishin shpeshtuar keto vitet e fundit kish degjuar me dhjetra here.Histori rrenqethese per njerez te zhdukur pa nam e nishan,per vrasje makabre e per trupa pa jete te gjetur ne pranvere pas shkrirjes se borerave.Kur makina ndaloi,jo pa keqardhje,ai pyeti:
- Ndonje te afermin tend apo mik te kane vrare ketyre aneve?
-As njerin e as tjetrin,thjesht nje pellumb te bardhe fluturak,iu pergjigj djaloshi,kur kish hapur deren e u drejtua per nga rrenojat,te fshehura pas bredhave dhe selvive elegante qe flladi i lehte i perkedhelte e lodronte me to ne kete mengjes pranveror e ato nga kenaqesia,perkulnin majat e blerta sa majtas djathtas me ndrojtje si vajza te turpshme.Shoferi kur kuptoi se ai ishte ne kerkim te nje shpendi te vrare,ngriti supet me habi e ndezi nje cigare ne pritje te ketij pasagjeri te cuditshem.Nuk vonoi te vinte.Ne dore mbante nje qese te vogel plasmasi ku brenda kishte futur skeletin e shperber te pellumbit.Nuk ishin gje tjeter,vecse nje grusht kockash,te holla e te brishta,te cilat gjasonin me shume me ca shkarpa te thata.
- Ja se cfare ka mbetur nga krijesa ime e dashur,-belbezoi ai duke u ulur ne ndenjese-dekompozimi paska qene i pameshirshem.Pastaj iu drejtua drejtuesit te automjetit:
- Ketu e tete vjet me pare sikur ushtaret tuaj te kufirit,mos na kishin kapur,as ky pellumb nuk do ishte vrare e as une e ti nuk do komunikonim ne anglisht sot,por mbase ne gjuhen e vendit tend.Nuk qe e thene,fati na ndeshkoi…..
Vendasi po e degjonte me shume vemendje.
….te them se i desha shume pellumbat,eshte teper pak.Une i adhuroja qe femije ata shpende fisnike.Rrija me ore te tera ne shoqerine e tyre ne kopshtin e vogel pas shtepise.U rrita mes gugatjeve te tyre.Kur hapeshin dyert e kafazeve,ata vershonin per te gjetur kokrrat e grurit midis fijeve te barit,pastaj ngriheshin ne fluturim drejt lartesive te kaltra,e une kenaqesha duke pare rrathet,elipset, e lloj-lloj figura plot hir e elegance qe sajonin lart ne qiell.
Ndonjeri do ulej ne supin tim,ndonjeri siper kokes,nje tjeter do cukiste kokrrat e grurit qe mbaja ne pellemben e hapur.Lumturohesha nga lumturia e tyre.Ngazellehesha nga liria e tyre.Ata ishin jeta ime,e varfer dhe e mjere pa argetime te tjera,ishin bota ime….pastaj,ah pastaj,erdhen dite te veshtira,aq te veshtira sa u pa e nevojeshme te beja dhe une nje fluturim te detyruar,te shkulesha nga toka ku u linda dhe u rrita,ku endrrat ishin te bukura dhe vuajtjet torturuese….
Ishim tre shoke qe u nisem ne ate fillim dimri drejt nje jete te re,duke kerkuar nje oas shpetimi.Zgjodhe vendin tuaj qe e kishim aq afer,gjithsesi edhe shume larg.Me tufen gazmore te pellumbave u ndava me lot ne sy.I ushqeva per here te fundit ne ate mengjes te vrenjtur e te trishtuar.Edhe ata,sikur e kishin kuptuar brengen time dhe nuk u ngriten per te bere xhiron e zakonshme por qendruan me mua deri ne castin e ndarjes.Pellumbi i bardhe qe ishte me i vjetri dhe me i vecanti ne fluturim,nuk po shkulej nga supi im,me cukiste miqesisht veshin e qafen e bente ca levizje te cuditeshme siku donte te me thoshte dicka.Papritmas me goditi trurin nje mendim i befasishem:
- Mos mu lut shume,e kuptova se c’do te me thuash,vendosa te te marr me vete!-i peshperita embelsisht duke e marre ne duar e duke e perkedhelur lehte-lehte ne pendet e ndriteshme e te lemuara.Desha te beja dicka qe nuk e kish bere askush nga te ikurit,dicka origjinale,do t’i dergoja motres dhe te fejuares mesazhin e mbrritjes me kete pellumb qe po me pergjerohej per te me shoqeruar drejt se panjohures.Kisha besim tek ai,ishte fluturak i lartesive dhe kishte krahe te forte.E rehatova ne nje kafaz qe zakonisht mbahen kanarinat e gardalinat,u takova mes ngasherimeve me njerzit me te shtrenjte qe kisha ne kete bote,motren dhe te fejuaren dhe u nisa….Pas nje jave udhetimi neper monopate malesh e pyjesh,bokerima,,rrafshnalta dhe rafshulta,ku nuk na u nda dhe nje shi i imet,arritem ne ate manastir te braktisur mesjetar,te cilit i kishi mbetur ne kembe vetem muret,dhe ato gjysem te rrenuara.Ishte nje fillimdite e turbullt.Here pas here,rete,ne vrapimin e tyre,lejonin te arrinin deri ne toke rrezet e vageta te diellit.Ishte nje feshtje e shurdher,e trishtuar.Te dukej sikur pertej mureve te gurta rrethuese pergjonte nje rrezik i papercaktuar,ndjesi qe te jep vetem dyshimi dhe pasiguria qe shtohej me shume nga kerrkellima e cjerre e ndonje korbi fshehur diku mes blerimit te bredhave.
- Tani jemi te sigurte.- prishi heshtjen zeri njerit prej shokeve qe e kish bere dhe here te tjera kete rruge e qe e njihte mire edhe gjuhen e vendasve.- pasi te hame ato qe na kane mbetur,te shlodhemi e te freskohemi,do marrim autobusin e linjes qe eshte fare afer qe ketej.
U ula mbi nje pllake guri.Gjeja e pare qe mendova ishte te ushqeja pellumbin e bardhe per ta pergatitur per rrugen e gjate te kthimit….Shkruajta ne nje cope leter frazen:”Arrita shendoshe e mire,iu puth nga larg me mall!” dhe e lidha ne kemben e ketij shpendi te bukur qe si c’duket e kuptoi qe erdhi casti per t’u ndare.E leshova duke i uruar rruge te mbare,por mjerisht,vetem pak metra fluturoi ai mbi koken time….sepse nje urdher,nje ulerime e eger,shungulloi e drodhi ajrin:
- Duart lart,mos levizni!- dhe per te na frikesuar,kater djelmosha me uniforme ushtarake qe behen befas prane nesh,leshuan lart bresheri plumbash,pothuajse ne nje kohe.Si c’duket,njeri nga plumbat gjeti edhe trupin e vogel te pellumbit te bardhe e i preu fluturimin ne mes.Pas pak sekontash,ai u gjet perseri para kembeve te mia,por tashme,por tashme duke u perpelitur ne agonine e vdekjes se sigurte.Duke rene shpendi i gjore kishte mbledhur kaltersine qe i mungonte asaj dite.Syte e tij ende shkelqenin e vezullonin si dy qiej te vegjel e kerkonin ndihme prej meje.Pika loti filluan te me rridhnin instiktivisht nga syte.Vura re se midi sqepave kockore kishin mbetur pa u pertypur ende disa kokra gruri.
- O Zot!- i peshperita me ze te ulet shokut ne krah-edhe hasmi nuk vritet me buke ne goje e jo me nje shpend fisnik e paqesor…….
Veshtrimet tona u kryqezuan si thika te mprehta.Ata ishin ne kembe,ne ne gjunje.Ata me arme ,ne me duar te lvendosura pas qafes.Midis nesh,nje pellumb qe perpelitej ne prag-vdekje…..
Me lejuan t’a mbeshtjel ate kurm ende te ngrohte me nje cope nga kemisha ime dhe t’a vendos ne zgavren e nje lisi te mocem ne hyrje te ngrehines po aq te mocme.Njeri u afrua te me vinte prangat.Shikimet tona ishin shume prane per t’u zhvilluar nje dialog qe askush nuk e degjoi.Flisnin vetem syte,nje pale te egersuar dhe tjetra mbushur me dhimbje shgenjim:
-”Ti je per t’u vene ne pranga,sepse vrave nje pellumb te bardhe!”
-”Une bera detyren.”
-”Askush nuk te urdheron te vrasesh pellumba.”
-”Mund te te vrisja edhe ty.”
-”E di,e ke bere here tjeter dhe askush nuk te ka prangosur.”
-”Te thashe,bera vetem detyren.”
-”Dije pra!Eshte e pamoraleshme dhe cnjerezore te vrasesh pellumba,shpresa dhe endrra,aq me pak njerez te pafajshem…..”
Poshte ne xhade na priste autoburgu.i gatshem te na kthente andej nga kishim ardhur…….
Me pas jeta per ne dy jetimet mjerane qe prinderit na lane te vegjel,e u rritem dyerve te botes,erdhi me normale.Motra ra ne dashuri me nje kineast te njohur tuajin,i cili kishte ardhur per te xhiruar nje film dokumentar ne qytetin tone.Dy her kam qare ne jeten time,kur me vrane pellumbin dhe kur u martua motra.Nuk e desha ate martese,por edhe nuk bera asgje per ta penguar.U ndjeva tmerresisht i vetmuar,megjithse kisha per krah nje vajze te mrekullueshme qe ma lehtesonte dhimbjen.Vetem pak muaj pas ikjes se motres,u martova dhe une dhe si nje dhurate nga qielli,ne ato caste te pashpresa e te trishtueshme,ishte fitimi i nje llotarie rezidenciale amerikane qe e ndryshoi krejtesisht jeten time qe me pat ndeshkuar aq mizorisht.Dihet qe kontinenti i larget eshte vendi i mundesive te medha….
- Jam kureshtar te di se cfare do besh me ate grusht eshtrash te pellumbit?-pyeti shoferi plak,duke e nderprere per here te pare monologun e gjate te djaloshit.
-Gjithe keto vjet u mundova t’a harroj ate vdekje.Ngushelloja veten se ishte dicka qe nuk kishte ndodhur kurre,nje enderr e keqe,delir i nje drite-erresire qe me fanitej nga kohe te shkuara si nje vegim qe donte patjeter te me prishte qetesine e neteve.Ishte ndricimi i syve te tij si dy dete te vegjel qe perenduan ne menyre tragjike e qe me thoshnin se ke nje amanet per te cuar ne vend.Ato kocka do t’i varros ne kopshtin me bar,pas shtepise se vjeter.Aty ende gugasin pellumba…..
Taksia hyri ne qytetin e zhurmshem mes vezullimesh dritash,reklamash,semaforesh marramendes…
-Besoj se je i gezuar qe do takohesh me motren pas kaq vjetesh-foli plaku
-Padyshim qe eshte lumturi e vecante,do cmallem edhe me dhendrrin dhe me dy mbesat binjake qe nuk ikam pare kurre.Do t’i njohesh edhe ti,do ta pime nje kafe sebashku pas ketij udhetimi te gjate qe na lodhi te dyve,pa do njohesh edhe djalin tim qe e kam te mrekullushem,gruan,te cilen e nisa me avion para dy ditesh.
- Si ja ke vene emrin vogelushit?- pyeti papritmas shoferi babaxha-Pellumb.- u pergjigj aty per aty djaloshi qe vinte nga larg.
- O Zot!- i peshperita shokut ne krah-edhe hasmi nuk vritet me buke ne goje.

Larisa 2001

NEKI LULAJ NE SOFREN E DIELLIT/

1.AROMË BJESHKE/

Sot jam vetëm një hap pranë gurit që si gjysh hesht/

Lexoj zëra  apostujsh të kombit që duan qetësi/

Bie llohë këtë mëngjes vjeshte me diellin pas resh/

E cep më cep të trupit vesa po më jepka gjallëri/

I hazdisur si kalë livadhi e kam marr vrapin/

Napa  zbret hijshëm nga shpati mbi çati/

Me duhet të pushoj në albërishten  mes flladit/

Me aromë bjeshke në trupin e gjoksin tim/

Kjo llohë bore e përzier me baltë dhe me shi

Më ka xurxullosur gjer në lëkurën e trupit

Në shëpinë e gjyshit tim arbër me plis

Dua të  shtrihem në qilim mbi dhogatë pa fijen e turpit

Prek si një vajzë e bukur vesën brilantore  që rri mbi gur

Mbi shtratin e pranverës nanuriset  gjethja  e degës

Mbrenda saj si mjeshtër prek gurët në një mur

E në libra kërkoj kodin e një testament të vjetër

2.NËNËS

Mos ec kërrusur se nuk je duke shkuar në greminë

Je buqtë xhenxhafile orkide  dhe  dhuratë hyjnore

Je diell i dytë që shndërit me kaq rreze me shkëlqim

Je oshmak që e mban tërë vendin në të gjithë trojet

Fjala jote shëron plagë e rrafshon male

Dora jote është si urë që dhe oqeanet  i lidh me zemër

Unë përulem si foshnja  pranë teje dhe falem

Ti je ninëza e syrit që engjëllin na e sjell mes njerëzve

Je oshmak i pragut dhe i  çatisë

Je e bekuara  që bekon udhën e fëmijës

Je orakulli  i pagabuar i gjithë njerëzisë

Je dhuratë më e bukur e perëndisë

Je ojnikë e lehtë  dhe nimfë bukurore deti

Je agshol i çdo mëngjesi  që shkon e sërsh vjen

Je urim që e rrit foshnjën me këngë tek  djepi

Je lektisje dashurie që zbukuron  për jetë

3.LEARTI  I GJYSHIT

Ai është Abetarja ime Meshari  fjalëbekuar

Që me gishtërinjtë e vegjël në derë më troket

Një këpucë e lë jashtë pragut të portës së mjaltuar

E tjetrën  nga këmba harron  për ta heqë

I tëri i bërë xurxull agullimën e syve ma heq

Kujtimeve të mija ua largon hapin e mërzisë

Me duket vetja se jam në gjysmën e rrugës  që prek

Gardhin  do e thur me vargjet e bukura  të poezisë

Bredhëroj në brinjët e maleve e yjet i hedh  mbi det

Kur më hidhët  mbi gjoksin e gjyshit si të ishte shigjetë

Jam lektisur për ballin tërë dritë, o nip, qofsh me jetë

Engjëlli i gjyshit Leart që fletët  e bardha nga dora m’i heq

Unë përjetoj çaste hyjnore se si shkrin bora te bjeshka

Tërë Saharanë e  bën gjelbërim dhe uji i kthjellët rrjedh

Mua ma sjell Hënën  në prehër e Diellin ma vë te streha

Kur  me fjalët e bukura shqipe gjyshit i flet

4.LOT SHPIRTI

Dallgë, fërfëllazë  dhe dritëhije paska shpirti në rreshta

Si  çurg shiu i  lotit të mërgimtarit për Pejën e lashtë

Vërshon orteku me gurë, ranë,  lëng bore nga bjeshka

E s’është shi prillan,  por është  malli për fusha e vreshta.

Si përrua pranvere rrjedh ky lëngim i vrerosur

Mes duarve të çara e zemrës shoh zgërbonja përmallimi

Pse kështu u larguam larg tokës , larg vatrës të vrerrosur

Sa të kemi zili dhe dheun ku kanë për të më groposur?

S’jam i zemëruar për besë e nuk e thërras në murranë

Por jam i dashuruar me trungun që ia putha lëmyshkun e parë

Më zë çurgu i mallit netëve të pagjuma me yje të rrallë

E shetis me veten time rrugëve e oborrit e bjeshkës së artë

Askush s’më dëgjon kur tek porta thërras

Kulla hesht oxhaku s’ka zjarr është thinjur  guri

Në oborr lulja është vyshkur e dhimbshëm  është tharë

Në arë ka nisur të ndryshket dhe plugu

5.Këtu larg Atdheut

Këtu të këta horra nuk gjen qetësi e ngrohtësi

Ndoshta na mallkoi Atdheu i shtrenjtë ty dhe mua

Kemi mbetur si fusha si livadhi  me borë të ngrirë

Nuk  e shoh asnjë shteg  drejt bregut  që pata ëndërruar

E këta si këta

Buzëqeshjën e kanë të ”ngrohtë “ si nata në Groenlandë

Mua kurrësesi nuk me qetësohet kjo zemër që veç vuan

Larg nga ju vuaj për një fjalë për një emër që më dhemb

Larg nga trojet që më rritën e më dhanë fjalën e bekuar

Eh, o njerëz,  këtu nuk ka fjalë të ngrohtë a ngushullim

I “ngrohtë” si akulli është dheu në mërgim

E trishtë,  e “bukur” Europë,  pse ti thua ka emër

Këtu kurrë nuk u ngroh nga ky diell kjo zemër

Këtu është e kotë nuk gjen ngushllim

Jeta ikën shpejt si vesa mbi gur tretet në mërgim

Si dallgë deti zemra këtu më lëkundet lehtë lehtë

I ndrydhur shtrydh aortën vetes e them nëse është e mundur

A e lexojnë të gjithë në këtë botë në  këtë jetë

I huaj erdhe para një shekulli dhe i huaj do të mbetesh përherë

6.AGSHOL MËNGJESI

(Kushtuar Bekim Fehmiut)

Hinorët e Uliksit në urnë  u përplasën mes dallgës dhe tymit

Në rrugëtimin e gjatë  për në gjirin  e tokës pa varr

Lumëbardhi  mori ngjyrën e hirit e të kujtimit

Testamenti i Samurait të plotësohet sa më parë

Orkidet çelin  në gurët e lëmuar të Lumbardhit

Uji lëpin shputat e blerta etjen ia shuan Kasabasë

Dëshmitarët e 1878 nanurisin me vete si cicëronët e mallit

Në Oborrin e Lidhjës  Apostujt e kombit roje i bëjnë Kalasë

Zgalët mes  rrasave të gurëve të lashtë  Katallani

E Uliksi Penelopës ia thur një gardh poetik hyjnor

Me metafora futet në thellësinë e tokës si për së gjalli

Hinorët ecën nepër skerkat me stinorët pa u kthyer në kohë

Skërmitet pas diçkaje lerante,  zall a përrua që çurgon

Ajzam hinori në rrjedhën e pashterur  me ujët e bekuar

Samuraj ecë pas gjurmëve e kërkon e vetëm kërko

Zullapët gropuan Fishtën e Dedë Gjo Lulin trupin plaguar

Uliksi kërkon gjumët për ta verbuar Katallanin

Natës ia patën robëruar diellin, hënën e rrjedhën e mbetur

Nopranët zardafët të gjymtuarët e kodoshët

Xhuraja e Uliksit kërkon me ngulm patriotët  që kanë mbetur

Nga Vjollca Tiku PASKU/

Sapo isha kthyer nga emigrimi për disa ditë pushimi.Doja  të shijoja gjithë kuitancën e ditëve të pranverës dhe të  ngopesha  me ajrin e vendlindjes.Shtëpia ime  atërore ishte njëkatëshe me avlli,  e mbajtur mire. Ajo ishte si kërthiza e vendqëndrimit e të gjitha motrave të mia.Kudo që shkonim ktheheshim aty, dhe ata gurë na prisnin buzagaz.Në hapsirën rreth e qark  me pemë të ndryshme  doja të inçizoja zërin më të thekshëm të zogjve, të filmoja gjithë  bukurine e luleve me sytë e mi, të fiksoja në flegrat e hundës gjithë aromën e tyre.Këtë koktej pranvere doja ta ruaja në tabakanë e kaltër të qiellit, dhe kujtesa të ma servirte sa herë ndihesha e malluar në emigrim.Përkëdhelja çdo gur të avllisë që koha e kishte grryer me stuhitë tranzite apo me puthjet e përvëluara të diellit.Ndjenjat e fëmijërisë më pushtuan dhe doja të hidhesha të kërceja , të marrosesha bashkë me ajrin.Syri  më zuri disa tulla të hequra duke formuar nje vrimë të madhe katrore me shtëpinë fqinjë. Ajo vrimë dikur e vogël  më lidhte me miken time më të mirë në vogëli. Para disa vjetësh e kishin shitur shtëpinë, e cila ishte blerë nga një familje tjetër. Teksa po sistemoja tullate avllisë dëgjoj një ngashërim të mbytur. Hapa sytë  kureshtarë dhe pashë një vajzë të vrarë nga dhimbja.Lotët e saj ridhnin si tufat e shpendëve të zinj, dhe krahët e ujta viganë nuk lejonin të depërtonin  grimca drite, e më pas gremiseshin  për tu shkrirë në marshin funebër që luante shpirti.  Më erdhi keq  u afrova ngadalë dhe i thashë;
-Më  fal që hyra nga muri. Jam fqinja përbri.Më quajnë Jeta.Shtëpia e blerë prej jush ishte e shoqes sime të fëmijërisë.  Të gjithë janë  jashtë vendit. Mund të të quaj si miken time,megjithëse jam më e madhe në moshë.Një profesor thotë ;çdo problem ka zgjidhje në jetë , veç vdekjes.
-Mirë e the , veç vdekjes- tha ajo
-Nuk të kuptoj, mos vallë je e sëmurë?
Ajo ngriti sytë e përlotur,sikur donte të depërtonte në retinat e mia.Ishte shumë e dobët.Thuajse  një tis lëkure mbështillte një grumbull kockash.Sytë e tërhequr në dy gropëzat e thella dukeshin si dy ullinj të kalbur të rrethuar nga qeskat e zeza të mbyllura të vuajtjes.Lëkura e fytyrës tregonte formën e saj ovale.Kur ishte e shëndetëshme duhej të kishtë qënë  e bukur,ndërsa tani ajo dukej si lule e tharë, nga thëllimi i papritur.E mora prej dore dhe u ulëm tek dy stolat e gurit pranë pemës me lule molle.-Po të tregoj historinë time,-tha ajo- ato kujtime nuk i ngre qielli, dhe nuk ulen as në tokë.Isha vitii parë në gjuhë-letërsi atherë.Isha  e bukur.Më pëlqente të tërhiqja vëmëndjen e të tjerëve.Megjithëse shoqet e mia kishin nga një të dashur, dhe kishin hyrë në rrugën e kënaqësisë trupore, unë mendoja se kur të dashuroja me zemër do ti jepja edhe shpirtin tim.Nuk kaloi shumë dhe një djalë me emrin Laert, ndeshte gjithmonë në rrezen e vështrimittim. Një ndjenjë e rrufeshme më zgjoi nga mbretëria e përgjumur e ndezi lulezjarri në zemrën time.Mu duk sikur banoja në mbretërinë e valëve të kuqe të ndjenjave.Shpirti im mori në dorë spektrin e dashurisë e jetoja në botën që unë shndërroja si me  shkopin magjik të Zanës.Kambanorja e ndjenjave nuk pushonte asnjëherë së rrahuri. Agjentët e ajrit më vishnin sytë.Të gjitha shoqet e mia më thanë ‘kujdes , nuk flasim mirë për atë djalë’  por mua arsyeja më dukej demon.Ai ishte përmua idhull, tempull, Perëndi.Ai ishte mesatar, me sytë të qeshur të mëdhenj e me flokë  të  drejtë, që I shkëlqente gjithmone me brilantinë,i veshur gjithmonë shik, me një fjalë simpatik.Një  ditë pas leksionit m’u afrua dhe më tha’
-Përshëndetje Lindita. Më quajnë Laert. Dita ime vërtet  lind nga sytë e tu.Madje edhe natën më je futur në  ëndrrat e mia. E kam të pamundur  mos të shoh, mos të mendoj për ty, mos të shkel në hapat e tua.Do të dëshiroja të njihemi më nga afër.Natyrisht, unë pranova.Në një nga ditë në vazhdim, ai  më shprehu dashurinë e tij, me fjalët magjike’të dua’.Shikimi i tij ndeshi në fortifikatën me dyer të hapura të syve të mi.E kuptoi që unë isha tërësisht e dashuruar pas tij , si shigjeta e busullës ku tregon vetëm një drejtim.Zemra ime bubullinte tik-taket e saj, dhe u strehua në gjoksin e tij ,për të kërkuar simetriken e lumturisë.Nuk flisja dot. Më dukej sikur isha në një ëndërr e s’mund , të rendja, isha si e ngërthyer nga një stuhi e zjarrtë.Ai vazhdoi,
-Nëse nuk më do, atherë nuk do më shohësh më. Kur dëgjova këto fjalë  zemra më ngriu. Kush vallë e ka këtë forcë dhe këtë fuqi kaq të madhe sa nga njëri çast në tjetrin zhegu përvëlues i diellit të ngrijë si akullnajë.,fjala apo ndjenja?Me shpejtësi i thashë –Edhe unë të dua. Sytë e tij ndriçuan si të tigrit.Atherë më puthi lehtë, cdo puthje lindte një fidan i cili rritej  dhe çelte një lule.Dashuria mi zuri sytë. Vegimet e saj më shfaqnin qiellin me vesën transparente të ndjenjës.Një copëz e këtij qielli më shëtiste në yjet e kuq dhe tokën me gjelbërim.Në njërën  prej këtyre netëve u bëra gruaja e tij në shtratin e vezullues të hënës.Mendoja se isha në krahët e dashurisë që nuk do më lëshonin kurrë. Arkitekte e ëndrrës, ndërtoja mure të njomë shtëpie, fëmijë, profesionin e adhuruar e mbi të gjitha projektoja dritë mbi rrugën e jetës.Një ditë ai erdhi vetëm në shtëpinë time dhe më kërkoi dorën..U justifikua për prindrit e tij se nëna ishte e sëmurë,ndërsa i ati nuk largohej,pasi i shërbente asaj. U habita sepse nuk më kishte thënë diçka të tillë  Prindërit e mi, ma kishin ënë në dorë fatin tim.Edhe pse nuk u pëlqeu shumë zgjedhja ime, ata pranuan.Laerti tani që siguroi fejesën, më bindi të punonim të dy sëbashku jashtë vendit,pasi ekonomia jonë nuk do të rregullohej asnjëherë me rroga shteti.Shkollën mund ta vazhdoja me korrespondencë.Bleu dy viza dhe udhëtuam me avjon në drejtim të Belgjikës.Pasi arritëm morëm një taksi dhe ndaluam tek një ndërtesë e madhe.Diçka të keqe ndjeva në shpirt.Hajde –më tha- e më tërhoqi prej krahu, dhe u futëm në portën e madhe të rrethuar me hekura. Më ndolli mendimin e një burgu.Dy njerëz erdhën drejt nesh, më kapin me forcë dhe më mbyllën në një dhomë.U tmerrova,nuk e mblidhja dot mendjen , se ç’farë  kishte ndodhur.Nuk doja ta besoja, mos vallë …jo…ai ishte dashuria ime…Teksa mendoja një njeri i veshur me lëkurë të zezë dhe mustaqezi  m’u hodh sipër si një dem ieksituar, më shqeu rrobat …kundërshtova me të gjitha forcat  …Ai hoqi rripin prej lëkure të pantallonave të tij dhe filloi shumë  herë të binte fuqishëm mbi trupin tim.Rrëpirat e gjakut i lëpinte me qef, si vampirët që ndjejnë ekstazë kur thithin gjak.-Klithmat e mia dukeshin sikur e kënaqnin.Çdo goditje nxirrte një mllef.Një film  horror që luhej në realitet.Kur mbaroi punë, tha—Do të punosh për mua bukuroshe, i dashuri yt të shiti. Do nxjerrësh të gjitha paratë e shitjes dhe fitimin tim. Kur dëgjova këto fjalë e alivanosur prej rrahjes dhe poshtërimit pësova psikozë akute.Nuk e di sa kohë isha e pavetëdijshme dhe ç’bënë me mua.Di që kur u përmenda më dhanënjë kapsulë me forcë. ‘drogë ‘ekstazia’Kështu filloi skëterra e jetës sime.Shihja panteonin e shpirtit të dhuruar. Hija e zezë e kishte ngërthyer në sarkofagun e kyçur hermetikisht të humnerës, ku u hodha.Fati im mbante vulën e të dënuarës.Edhe po të egzistoj ferri, aq më bënte.Më  zi se ferri i kësaj toke nuk mund të ketë.Era e keqe dhe kupat e bardha që derdheshin mbi trupin tim më  tmerronin. Endërroja të vdisja, por s’kisha asnjë mundësi.Mumja e trupit tim lëviste për inerci të drogës.Një herë kur isha me mendje të kthjellët, u afrova mustaqeziut dhe i shërbeva. Pasi u kënaq prej shërbimit tim e pyeta’
-Përse gjithë ky mllef kundër femrave?
- Sepse të gjitha jeni kuçka,tha ai.
-Diçka duhet të të ketë ndodhur ;-i thashë
- Askujt s’ja kam thënë, e çuditshme që po ta them ty.Kur isha i ri  doja marrëzisht një vajzë. Do bëja gjithshka për të Edhe qiellin po të ma kërkonte do t’ja ulja poshtë.Mendoja që do emigroja dhe do t’i siguroja të gjitha kushtet për të krijuar një familje.Kur ju afrova edhe i thashë ç’ndjeja, ajo më tha ‘ ik ore bythë grisur’ . Bota m’u nxi.Vendosa, me ç’do lloj mënyre të pasurohesha, dhe të hakmerresha.Punova në të zezë dhe vura pasuri. Ajo u bë  gruajae një tregtari.Pasurinë e përdora për ta falimentuar. Burri i saj tregtar i madh vari veten. Pagova të gjithë qytetin mos të gjente punë.Erdhi dhe më  lëpiu këmbët, mua ‘bythëgrisurit’. E poshtërova dhe nuk i dhashë asgjë.Lyp dhe ushqehet në koshat e plehrave.
-Eshtë e dhimbshme të ofendosh dhe të lëndosh dashurinë –i thashë unë. Shija e hidhur e saj nuk  zhduket prej gjuhës, të infekton pa dashur.
- Mirë bëri, ndoshta po të mos ishte ajo nuk do isha kaq i pasur- u zgërdhi mustaqeziu.
- Po unë që dashurova pastërtisht.
-Ashtu ishte shkruar fati  yt.
-Kam një lutje…nëse ma plotëson do punoj dyfishin e kohës time..
-Ç’farë –m’u drejtua duke skërmitur dhëmbët..
-Lejomë të shoh prindërit e mi, për pak ditë, kam mall.Për një moment m’u duksikur një erë e zezë u lirua prej tij dhe fluturoi larg. U mendua për një moment dhe tha;
-Mos më merr për budalla,
-Jo, por zëre se është dëshira ime e fundit para egzekutimit. Në çdo epokë , të dënuarit me vdekje pyeten për dëshirën e fundit.
-Mos të shkon në mendje të hakmerresh… zotëria na ka bërë shërbime të tjera.Natyrisht është paguar.Do të lejoj, por të kthehesh përsëri këtu, ti e di që kemi njerëz kudo. Edhe në vrimë të miut të futesh do të gjejmë, mendo pasojat.Nëna dhe babai yt s’do bëjnë hije mbi dhe.
-Mos ki merak i thashë e lehtësuar.Mora avionin e parë dhe erdha. Nëna nuk ubesonte syve kur më pa bashkë me babain.Ardhja ime shkaktoi më tepër vuajtje tek ata.Natyrisht nuk dinë ku punoj, dhe ç’farë bëj , dinë vetëm se jam ndarë  nga i ‘fejuari.Më mirë mos të më kishin pare,kështu si jam katandisur.Erdha të përmbush betimin që i bëra shpirtit  tim të vrarë.Kërkova ylberin e rremë me stemë prangash, që më lidhi e vazhdon të më  godasi me shigjeta  rrufeje të helmatisura,deri sa të më mari edhe atë pak frymë që më ka ngelur.Kur i preva rrugën Laerti më vështroi i habitur si një eklips,ku u errësua papritur.Për momentinm’u duk sikur shpirti më doli nga gryka dhe po e mbysja.Në atë moment isha si një armë, ku nga çasti në çast do shkrepesha ti mirrja jetën.Sa e kisha pritur atë çast.
- Mos u tremb i thashë, do ishte fare e lehtë të tërhiqja këmbëzën dhe të vrisja. Nuk do ta jap këtë kënaqësi.Tani mezi ndalon të më dëgjosh. Gjithë kjo kamje,, shtëpia, dyqani , jeta e rehatshme është paguar nga trupi im dhe i ndonjë tjetre që mashtrove. Sa të kam dashur. Do bëja gjithshka për ty. Më thanë, u martove,  me mblesëri,i pazoti për të gjetur një vajzë. Ti i shkathëti.A të do gruaja jote, po aq sa unë dikur. Për ty jepja edhe jetën time. Por gruaja jote a do ta jepte zemrën po të nevoitej?A do ti dhuronte sytë  po të verboheshe.Hë..një grua e mirë për ty,që veç fjalëve, nuk besoj se ka ‘dashurinë e madhe’  Me atë fuqi që të desha me atë fuqi të mallkoj.Ai u drodh dhe vuri dorën përpara sikur donte të më thoshte‘ndal’.Buzëqesha me ironi. Shpirtin tim ta dhurova ty. Ti e shite, për një grusht euro.A ka më keq  në këtë  botë të jesh pa shpirt? Tani unë jam e pashpirt.Të mallkoj të ndjesh dhimbje në çdo qelizë të trupit, të mos kesh kurrë prehje në këtë tokë. Të mallkoj ta kërkosh vdekjen, dhe  mos të marri.Çdo rrahje zemre të të shtërngojë,të mbysë, të errsoftë trurin.Errësira mbuloftë sytë e tu, e grimcat e ajrit  t’u bëfshin  gastare shpuese në çdo frymëmarrje.Klithmat e mia t’u bëfshin melodia e veshëve të tu,dhe ngulçet eankthit unaza e fytit tënd.Çdo natë këtej e tutje qoftë një hap drejtë fundit  përpëlitës.. Të mallkoj edhe përjetët e tjera që i shite,Mallkimet e mia të zeza, shpresoj të shuajnë dritën e shpirtit tënd, që ti  të mos shuash jetë të tjera.Ç’të ndodhi mostër mashkullore, mos e humbe gjuhën. Ai tmerruar sikur kishte parë djallin me sy , belbezonte ‘jo, jo;Nga fryma e këtyre mallkimeve  qielli u mbyll dhe  toka u bë gur. Piktakimi qiell- tokë u bashkua dhe formoi një unazë të zezë mjergulle sipër kokës së tij.Për momentinhija e tij u shkatërrua si hiri dhe më pas u mblodh kruspull.Më pas zuri veshëtme duar dhe thërriste ‘mjaft’…. iku  metë shpejtë duke hedhur hapat si i dehur.Lotët I binin si  topa qelqi e thyeshin rrugës.
-Më beso, atë çast që kisha ëndërruar për ditë me radhë, u ndjeva sikur edhe unë qëllova me të njëjtën përcëllimë ere që më qëlluan edhe mua, megjithëse ai ishte autori i fatit tim të zi.Ndihem keq, ndaj nuk më lënë lotët.
Isha tërësisht e tronditur nga ai rrëfim i dhimbshëm. E përqafova atë  jetë të drobitur dhe i thashë;
- Lindita do bëj ç’mos të ndihmoj, do shfrytëzoj gjithë njohjet e mia.Je e re dhe do e marrësh veten shumë shpejt. Mos u kthe më kurrë atje. E di,… kam të njohur e mund të ndihmoj të fillosh një jetë të re me një emër të ri, mos tëgjejnë kurrë.Nuk besoj se ata do hakmerren me nënën dhe babain tënd.
- Faleminderit Jeta, je njeri i mirë, por jeta ime është e djegur.Rrjeti i tyre  është i hapur në shumë  vende.Janë të pa shpirt.Përpara syve të mi kanë kaluar shumë egzekutime. Kur vajzat nuk mund ti përdorin më, egzekutohen me një plumb në kokë.Më pas i dërgojnë të mbyllura hermetikisht nëper shtëpitëe tyre, nën pretekstin e një sëmundje të keqe në kokë.Këto raste i bëjnë shembull, të rrimë urtë.
- Lërmë të mendohem, një zgjidhje do ketë patjetër. Nuk e besoj se kjo botë është vetëm e errët.
Sa për atë njeri të paskrupullt, të jap fjalën se do paguaj çdo gjë që ka bërë.U ndava nga Lindita ,me lotë të plagosur që ridhnin nga qënia ime.Të nesërmen e kërkova përsëri Linditën.E ëma më tha ‘se kishte fluturuar në shtetin ku punonte’….U interesova dhe pagova një dedektiv privat të mbidhte prova për fajësinë e atij njeriu pëbindësh. .Dedektivi më tha’’se do bënte çmos, por asnjëherë në vendin tonë nuk është bërë, një gjyq i tillë, pasi luan  paraja.Në ngjarje të tilla njerzit marrin vetëgjyqësinë në dorë.’Vazhdo punën,pastaj të shohim ç’mund të bëjmë i thashë.’
Ditët kaluan dhe më duhej të kthehesha në vendin fqinj.Ajo ngjarje ishte një vurratë,në qetësinë e jetës time..Nuk kisha asnjë, mundësi komunikimi me Linditën.Lajmi famëkeq i vdekjes së saj më erdhi pas tre muajve.Pikërisht ashtu si e kishte parashikuar fundin e vet. Më dukej vetja fajtore, që  isha e pafuqishme për ta shpëtuar.Kur u ktheva përsëri në qytetin tim të lindjes,pyeta dedektivin si vazhdonin hetimet.Ai i kishte ndërprerë tërësisht.Hapa sytë dhe i kërkova  shpjegim.-Eja me mua- mëtha ai. …Vajtëm në një shtëpi trekatëshe ku luksi binte në sy menjëherë.Hymë  në njërën nga dhomat e shumta..Një njeri imbledhur kruspull i zbehtë si limoni, pa bebëza përceptuese të shikimit,me një grumbull eshtrash plehra ku i mbulonte një tis lëkure si thes i endur përpëlitej nga dhimbjet.Atoj ishin të padurueshme.Qetësusesit nuk e mbajnë përshumë kohë –më thotë  infermierja. Agonia e gjatë ishte këllëf i shpirtit të errët.Qante me lotë të thatë. Gjuha e tij  e trashë si e shkretëtirës, ku ka vetëm gjembaçë belbëzonte, dhe pas pak çastesh ulurinte mbytur..Ka  tumorr ne koke-tha dedektivi. Dola nga ajo atmosfere  mbytëse të marr frymë  lirisht.Porosita një kurorë për varrin eLinditës dhe shkrova’Nëse nuk egziton drejtësia njerëzore, egziston drejtësia më e madhe, ajo hyjnore.’

Poezi nga JULIA GJIKA/

Nena ime, e mira ime,/

mos e prano kete nate,/

te te vere poshte!/

Kete nate te erret me shi te dendur/

qe si mijra gjelpera te çpon ne gjoks./

Te hidheroi shikimin,. kaq papritur te qorroi./

Nene, mos e prano kete nate/

qe  drejt e ne zemer te pickoi./

te mbuloi dhimbja,

dhe tu hap plaga,

e neteve me psheretima

ne  udhen tone te mundimeve.

Ne imagjinaten time

ne çastin fatal me erdhi ajo, feminia

kur m’u mbyll rruga

te kujtohet nene?

kur endrrat  e mija s’kishin vend per te vrapuar?

kur na kish rethuar harrimi?

Kur brenda nesh frymemarja ishte mekur?

Buka perzihej me lotet tane te nxehte pelini?

Mos e prano kete nate e shtrenjta ime!

jam diku , po te pres, e di qe nuk do te vonohesh

Ky shi qe me verboi shikimin nuk do te jete.

Miqte po thurrin kurora lulesh

ne kete vjeshte perfekte

jam dehur ne parfumin dhe engjej me kane rethuar.

Mos e prano kete  vajtim

bashkohu ne korin e zogjve qe po fillojne shtegetimin.

PATI EDHE NJE KOMB TE VOOOGEL,TE VOGEL/

Cikel poetik nga Idajet JAHAJ/

Pati  edhe  kombe/

të mëdhenj, të mëdhenj/

plot diej e kaltërsi,/

plot rreze e stuhi,/

plot…shpirtësi./

Rreth e rreth planetit

në vijë.

Dhëmbi  i peshkut të madh

i çau më dy!

Pati edhe një komb

të voooogël,të vogël,

në një pikëz të planetit,

në një cep  të  tij,

si zemër e  tij,

thërrime, qiri,

dritë,pellazgji,…

E ndanë më katërsh,

e ndanë më tri !

Kaq gjak,

kaq  gjak të ëmbël

paske patur, Shqipëri ?!

SE  ESHTE METAFORA…

…Se është metafora-mbretëresha  e tropeve,

Se është poezia – princesha e letërsisë,

Se është Homeri – mbreti  i  poetëve,

Se është  zhgaba – mbretëresha e zogjve,

Se është luani – mbreti  i kafshëve,

Se është balena-mbretëresha e peshqve…

Se është  Amerika –mbretëresha e shteteve,

Se është njeriu-mbreti i planetit,

Se është dielli-mbreti i sistemit…

Se është Toka – diamanti i qiellit,

Se është shqipja-diamanti i gjuhëve,

Se është arësyeja – diamanti  i gjithësisë…

Se është metafora –mbretëresha e tropeve…

REXHEP QOSES

Fare rrallë

Për Naimët e gjallë.

Perëndia

s’e vdiq Naimin,

e hodhi farë

nën  dhe.

E prej tij

mbitë  Ju,-

o Rexhep Qose,

besnik-Naim.

O fjalë-lotuari

bubullim,

O mjekër -treturi

i vendit tim,

Që hedh firmën

yll-pranverë:

-Ti,Shqipëri

më jep nder,

Që skuq firmën

Zjarr  e valë:

-Shqipëri,

të qofsha falë !…

JETE E FLAKTE

Avduli  rrojti-

53 vjet,

Naimi  rrojti

54 vjet,

Samiu rrojti

54 vjet.

Nga një gjysmë jete,

nga një jetë e paktë,

etje-flaktë,

si ujët e paktë,

por i bekuar,

pi  i përrallës,

por që  i çeli sytë kombit…

F E N I K S …

…Copë dheu

ku,edhe eshtrat e tij

besojnë ende

nëringjallje.

Veshur me zjarre

shekujsh të  përzhitur.

Dhe lis

çarë nga vetëtimat

e qiellit ëgërsuar

Ku

nga kopaçi i kalbur

harbohet një filiz…

PERPARA PORTRETIT TE DE RADES

Sytë-të tretur

nga malli i Arbërisë,

Nofullat- të   futura

nga meraku i largësë,

Buzët-të mekura

nga loti i dashurisë,

Mishrat –të holluara

nga  erozioni i pleqërisë.

Dhe tani

duket sikur thotë:

-Sikur  edhe vetëm

kockat të më mbeten,

do  t’i zvarrit ato

drejt  Shqipërisë !…

VITI  -QEN

1913-ta  -qen!

Kafshoi kombin

në mes

Ndau :

Gjysmën e dheut,

gjysmën e gjuhës,

gjysmën e gjakut,

gjysmën e qiellit.

Prej  njëqind vjetësh-

borë urrejtjeje,

stuhi  vullkanesh,

stinë  tërmetesh.

Gjaku pikoi

nga thelbi i  qiellit,

loti valoi

nga syri i diellit,

Po shpresa ndriti

në kupë të qiellit,

E, pas 100 vjetësh

u ul  mes  nesh

në sofrën e diellit…

NGA KRISTAQ TURTULLI/

Pse më le vetëm..?

Syri i vënë, i fildishtë, i shkëlqente gjithnjë dhe Rita dukej sikur qeshte. Syri i djathtë i vetëm i saj ishte në formë bajameje, i kaltër, i bukur, si det i thellë.

Rita ishte vajza e vetme e Fredo Gjolit, zilepunuesit. Dëmtimi i syrit ndodhi prej goditjes së ndërkryer të gjelit të shtëpisë. Kur sollën këndesin në shtëpi i pëlqeu Ritës, mbasi ishte i bukur, me pendë të ndritshme, shumëngjyrëshe, lafshë të madhe flakë të kuqe, krenar për bukurinë e tij. I rrezikshëm e gjakatar, ai sulmonte këdo që afrohej zonës së tij të rreptësisë. Gjeli ishte ora e saktë e mëhallës, këndonte në pikë të mëngjesit, symbyllur, kokëlartë. Kaposhi vërtitej i ngrehur, si gjeneral në kopshtin e madh, me dhjetë pula të urta dhe të shëndetshme. I çukiste ato në kokë, u hipte dhe zbriste pulave, ato kakarisnin, shkundnin krahët, perëndonin sytë, vërtiteshin rreth tij e më pas vraponin në kotec ku bënin vezë të mëdha, të freskëta.

Koha ishte e bukur, dielli shkëlqente, vogëlushja doli si gjithmonë në oborr të luante. Ajo i donte shumë shpendët. Një pulë bardhoshe vërtitej rreth saj, çukiste thërrimet e bukës që binin prej dorës së vajzës. Fëmija qeshte dhe argëtohej. Matanë gardhit gjeli vëzhgonte. Rita zgjati dorën e vogël të përkëdhelte pulën, e cila u shmang dhe kakarisi e trembur. Gjeli fryu pendët, u vërtit i nevrikosur rreth gardhit, kërceu disa herë por nuk e lejonin telat ndarës. Diku në cep gjeti një vrimë të hapur dhe hyri i nxehur. Disa pendë ngelën në telat e këputur. Pak rëndësi kishin për gjelin pendët e lëna pas, pulën e tij po e trazonte dikush. Sqepzgjatur përpara si shtizë, i fryrë, u turr drejt vajzës së vogël dhe e goditi fort në sy. Rita klithi nga dhembja e ra përdhe në shpinë, prej forcës së goditjes.

Ritën e çuan menjëherë tek doktori plak i syve, Gani Lafsha. Geli fajtor u ther dhe u var në trarin e haurit dhe gjaku i tij pikonte pikë- pikë përdhe. Pulat e harruan në çast gjelin shpëtimtar, ato çukisnin dheun përqark, mblidhnin thërrimet e bukës dhe këpusnin majat e barit. Mjeku i syve Gani ishte miop për vete, ai ishte gjithnjë me rrufë, kollitej dhe teshtinte herë mbas here. Kur dëgjoi për çukitjen e syrit nga gjeli, qeshi me të madhe.

-Doktor, ju lutem, këtu nuk ka asgjë për të qeshur,- foli zëmbytur Fredo, i cili mezi po e mbante inatin.

-Më fal,-ia bëri Gani Lafsha, teshtiu me zhurmë dhe fshiu hundët: -Nga u ndodh ky dreq gjel dhe shkon e godet çupën në sy?

Fredo ngriti supet.

-Rita qan, grindet, ka dhembje të mëdha,- foli me zë të merakosur.

-Ah po,-ia bëri Gani dhe tundi kokën. Kontrolloi fëmijën duke hequr dhe vënë syzet me xham të trashë, rënkonte e kthente kokën e vajzës në krah të dritës. Më në fund foli:

-Shoh goditje të vogël në retinë. Mbajani me kompresa të ngrohta dhe jepini të pijë çaj mali ose lule kamomili. Shpresoj me vite ti shkojë.

Mbas disa muajsh vajzës iu shtuan dhimbjet, asaj po humbte shikimi në syrin e dëmtuar. Mjeku plak Gani ishte i sëmurë, ngriti supet duke mërmëritur nëpër dhembë:

-Paskësh qenë kodosh i keq ai gjel.’

Fredo e vështroi me inat, gati me urrejtje. Mjeku plak kërkoi të falur dhe doli pa kthyer kokën.

Fredo Gjoli mendoi ta çonte të bijën në shtetin fqinj, andej duhej të kishte mjekë të aftë dhe mjekime më të mira. Një mëngjes shtatori hipën në kamionin e vjetër të linjës. Rruga ishte e shtrembër, me gropa, moti i vranët, kamioni tundej dhe shkundej, si një breshkë plakë, përhapte ngado karburant të pa djegur. Vajza rënkonte sy mbyllur. Kamioni qëndroi të furnizohej me karburant në qytetin e vogël të Folotit. Shoferi kërceu nga kabina dhe u tha pasagjerëve të shikonin për motel sepse nuk kish karburant, pritej të vinte nga pika e furnizimit. Do niseshin të nesërmen në mëngjes. Rrasi kapelën në kokë dhe u drejtua me hapa të mëdhenj drejt lokalit përballë.

Fredo me fëmijën në krahë shkoi në dyqanin më të afërt, me mallra të hedhura kapicë, ku të mbyste era e rëndë, bleu për të ngrënë pak djathë të vjetër dhe bukë të thatë, pyeti mos kishte dhe diçka tjetër por shitësi ngriti supet i bezdisur. Disa porta më poshtë ndodhej një hotel i vjetër, me shkallë të pjerrëta dhe korridore të ngushta, të pista. Fredo vendosi me kujdes vajzën në shtrat e cila rënkonte heshtazi dhe prindi rrëqethej. Fredo zjeu pak çaj kamomili, njomi me të syrin e skuqur të vajzës  dhe pjesën tjetër të çajit ia dha që ta pinte. Hëngrën bukë pa folur. Ai e mbuloi vajzën të flinte dhe vetë qëndroi ndenjur pranë saj, me kokë të mbështetur mbi duar, përgjonte zemërplagosur rënkimin e thellë të vogëlushes.

Në mesnatë qyteti u zgjua tronditur nga breshëritë e armëve dhe bombave. Fredo kërceu përpjetë dhe rroku të bijën. Kërkoi shkrepësen në xhepa dhe më të ndezi kandilin.

-Fike atë dreq kandil,- dëgjoi dikë që i thërriste prapa derës.

Qytetarët e trembur ngjeshën fytyrat mbas xhamave të ftohta të dritareve. Ata panë të llahtarisur ushtarë të huaj, të armatosur deri në dhembë, të përgjakur, gjithë pluhur që tërhiqnin topa të mëdhenj, murtaja. Rrugicat oshtinin.

Rita digjej për ujë, Fredo duke sharë dhe mërmëritur me vete, kundër luftës dhe ushtarëve, zbriti nga dera e prapme e hotelit. Në qoshe pranë kolonës së rrëzuar, gjeti një pus të vjetër të mbuluar me llamarinë të ndryshkur. Litari ishte gjysmë i ngrenë dhe kova përplasej pas murit të lagësht të pusit, i lagu ballin vajzës dhe i zbuti buzët e zhuritura.

Rita e vogël filloi të fliste përçart, dergjej në zjarrmi. Në rrugë shkreheshin armë, dëgjoheshin klitha të çjerra, rënkime. Fredo vërtitej nëpër dhomë i humbur,godiste murin me grusht, nuk dinte çfarë ti bënte, nuk kishte asnjë mjekim që ti jepte të bijës. Uji i pusit nuk mjaftonte për të shëruar syrin e sëmurë të një fëmijë.

Fredo Gjoli doli në korridor dhe trokiti në derën përballë. Trokiti përsëri, përsëri.  Më në fund u hap dera dhe doli koka e verdhë e një plaku të trembur, pa dhembë e pa flokë si kokë hardhuce.

-Ndihmë!- murmuriti Fredo: -Ju lutem o njeri i mirë më ndihmo!

Koka e verdhë e hardhucës u tërhoq prapa duke mërmëritur:

-Hëm, i çmendur je apo çfarë? Në luftë nuk kërkohet ndihmë, gjithkush e bën zgjidhjen vetë.’

-Ndihmë!- foli përsëri zëngjirur Fredo: – Kam vajzën e sëmurë, rëndë. Ndihmë!

Plaku bërbëliti, ngriti supet, u tërhoq, dera u mbyll me zhurmë. Fredo ngeli i vetëm, i hutuar në mes të korridorit. Jashtë u dëgjuan batare të fuqishme dhe muret e hotelit të vogël u drodhën, diku në cep ranë copëra suvaje. Ai trokiti në dyer të tjera. Heshtje e thellë në hapësirën e ngushtë të korridorit. Të gjithëve ua kishte lidhur gojën dhe duart frika e befasishme e luftës. Trokitje. Heshtje. Trokitje. Zhurmë…

Fredo Gjoli me të bijën në krahë doli jashtë në rrugë. Zhaurimë, fërshëllimë, rrapëllimë. Veshët iu mpinë e nuk dëgjonte më asgjë. Bariste dhe kur shihte ndonjë dritë të mugët në dritare, bërtiste me sa kishte në kohë:

-Njerëz më ndihmoni në keni mëshirë, kam vajzën të sëmurë rëndë!

Nxitimthi, zgjatej ndonjë kokë e trembur e shkalafitur në derë.

-Ndihmë! -Bërtiste Fredo fort. Koka zhdukej rrëmbimthi dhe drita e zbehtë shuhej.

-Plaç në vend! Se sheh që koka të shkon si kungull!

Më pas gjithçka pasohej nga memecëria e qytetarëve, krismave, klithmave që dëgjoheshin së largu. Në krahun e majtë të rrugës dalloi një restorant nate, tentoi të hynte brenda. Një femër gjokszbuluar, flokëshpupurishur, i hodhi një vështrim të çakërdisur dhe i mbyllën derën në fytyrë duke sharë me zë të lartë. Më pas u dëgjua zhurma e llozit në fole:

-Thyej qafën!- dhe zhurma e hapave që largoheshin me vrap.

Heshtje e nderë, shtetrrethim.

-Ndihmë o njerëz! Po a ka njerëz në lufte?

Filloi të rigonte një shi i imët. Prindi i trishtuar, shpresëhumbur mbuloi të bijën me xhaketën e tij. Ecte pa u ndalur, i përhumbur. Këmbët i zvarriteshin lodhshëm në rrugën e gjerë që të shpinte në qendër të qytetit.

Prapa tij nisën të dëgjoheshin gjithnjë e më fort, krisma, batare, klithma:

-Halt!

Fredo bariste me shikim të ngulur drejt errësirës duke bërbëlitur gati me vete:

-Ndihmë! Zot mermë mua në do por shpëtomë fëmijën!

Disa dhjetëra metra prapa tij u dëgjuan zëra të çjerra:

-Halt, halt, halt!

Fërshëllimat e plumbave i shponin veshët Fredo Gjolit. Hapat  e rënda përplaseshin me zhurmë në kalldrëm. Trupi i vajzës përvëlonte, rënkimi i saj mezi dëgjohej ishte i brendshëm. Fredo shtrëngonte dhembët, mbante ngjeshur fëmijën mbas gjoksit.  Çapitej në humbëtirë, nuk dëgjonte dhe ndjente asgjë. Krismat, hapat e rënda dhe klithmat erdhën shumë pranë tij. Katër hije të mëdha e rrethuan Fredon.  Ç’duan këto hije që u gremisën përpara tij. Shporruni!

-Përse nuk ndaluat kur të urdhëruam’- bërtitën.

Fredo u shkund, ngriti kokën i lodhur, symjegulluar, i pështjelluar. Nuk ishin hijet e hijeve por patrulla. Ata qenë të egërsuar, bërtisnin, majat e bajonetave shponin bluzën e leshtë të qullur nga shiu. Njëri prej tyre ngriti llambën lart mbi kokë:

-Bomba, armë mbani në duar, zbuloheni xhaketën qelbësirë, vrasës. -Ulërinte patrulla. Ata ishin shtatlartë, të vrenjtur dhe të qullur nga shiu.

Fredo Gjoli përzuri plogështinë, pa fjalë ngriti cepin e xhaketës. Fytyra e përflakur e fëmijës si krater vullkani kullonte ujë.

- Ndihmë,- mërmëriti ai me lot në sy: – Fëmija im është shumë rëndë. Ju lutem më vrisni, bëmani mishin copa, vetën fëmijën tim shpëtomani.’

-Ec përpara,- foli njëri prej tyre zëashpër.

Patrulla largoi bajonetat prej trupit të fëmijës, vunë  Fredon në qendër, i ranë mes për mes bulevardit të madh. Me shpejtësi kapërcyen katër rrugica të ngushta, dorëzuan Fredon së bashku me të bijën në një patrullë tjetër dhe folën diçka me zë të ulët. Ata u kthyen mbrapsh. Fredon e shoqëroi patrulla tjetër, me armë ngrehur gati për zjarr.

Filloi të binte shi me erë. Rita përvëlonte, Fredo shpresonte që së paku era dhe shiu do ti a zbusnin zjarrminë të bijës së gjorë, së cilës i ishin këputur  zëri dhe syri. Dy të parët e patrullës ndaluan. Fredo ngriti kokën. Mes rrëkeve dalloi një godinë të lartë me një flamur të madh, të rënduar nga uji që qëndronte ndehur mbi ballkon. Dy ushtarët e patrullës që gjendshin pas e tij e shtynë me kondakët e pushkëve. Ai u lëkund, gati sa u gremis nëpër shkallë. Me mundim mbajti ekuilibrin dhe mblodhi veten. Ndjehej i ngurtësuar. Në mes të paradhomës dikush i rrëmbeu vajzën nga duart. Fredo bërtiti:

-Ju lutem, më jepni vajzën. Oh!

Vështrime të  egra, ulërima, sharje. Vajza nuk bënte asnjë veprim, ishte në kllapi. Dy ushtarë e mbërthyen Fredon nga krahët, e ngritën peshë, e zbritën poshtë në katin përdhes të godinës. Ata zbritën një tjetër kat të nëndheshëm, që mbante erë lagështirë, kalbësirë dhe fekale. Ushtarët e shtynë Fredon egërsisht dhe e mbyllën në një birucë të ngushtë me hekura e me mure të lagësht që kullonin ujë. Ai bërtiti, ulëriti, u lut kërkoi ndihmë, kafshoi gishtërinjtë, kërkoi të bijën, qau me dënesë, nuk dinte se çfarë po i bënin të huajt vajzës së tij. Heshtje, dëgjohej vetën zhurma e rrëkesë së ujit që rridhte në krahun perëndimor të birucës.

Prindi i mjerë vazhdonte të bërtiste, të lutej, falej, kërkonte që bija e tij të ishte gjallë. Gardiani i vrazhdë zbriste shkallët duke sharë dhe kollitur, vringëllinte çelësat e pastaj me to godiste duart e dobësuara të Fredos.

-Shporru tutje, kafshë!- hungërinte.

Fredo shpirtvrarë mblidhej kruspull në qoshen e ftohtë të qelisë, trupi i dridhej si purtekë. Ai ish disa metra nën tokë dhe nuk mund të mësonte asgjë se çfarë bëhej mbi sipërfaqe. Aty ku fuqitë ndërluftuese vrisnin njeri tjetrin, më pas të ç’përfytyruar masakronin, burgosnin popullsinë vendase dhe kë gjenin përpara, trupat e viktimave kalbeshin në shi dhe treteshin në diell. Fredo Gjoli nuk dinte kujt ti ankohej apo ti lutej. Gardiani ishte mizor, vetëm godiste, ulërinte dhe shante. Fredo përsëriste me zë të lartë:

-Rita, Rita, Rita!- muret e ngurta të nëntokës oshtinin.

Pas një kohëzgjatje lemerisëse, përpara birucës së tij qëndroi një burrë i vogël me syze, urdhëroi gardianin të hapte birucën. I bëri me shenjë një ushtari që kishte pranë, të mbante nga krahu Fredon e kapitur. Të tre ngjitën shkallët e pista dhe të lagështa.

Në katin e parë Fredos i u lëbyrën sytë nga drita, i u morëm mendtë, ngriti dorën e vendosi mbi sy. Ishte i pafuqishëm, i dridheshin këmbët. E hipën në një kamion të vjetër. Makina la në krahun e majtë qytetin e shkatërruar të përmbytur prej flakëve dhe tymit dhe u drejtua nga kodrat e ulëta, ku ngrihej një godinë e bardhë rrethuar me mure të larta.

Burri i vogël me syze i futi krahun Fredos, e ndihmoi të ngjiste shkallët e mermerta të thyera vende – vende.

-Jam mjek,- i foli pranë veshit.

Fredos luajti kokën pa vetëdije, i përhumbur, i ish lidhur gjuha. Nuk pyeste dhe nuk i interesonte se ku po e çonin dhe ç’mund të bëhej me të. Të gjitha shpresat i  ishin shuar. Gjithçka i dukej e pavlerë e kishte humbur nocionin kohë. Mjeku po i fliste diçka, ai ngriti kokën e rëndë, iu morën mendtë, trupi i u var. Mjeku e mbajti me vështirësi.

Korridoret ishin mbushur me të plagosur, gjaku kullonte përdhe, infermieret dhe mjekët vërtiteshin andej këndej si të çakërdisur. Dy infermierë të shëndoshë, si dy kasapë, u prenë rrugën. Ata shfrynin si dema të djersitur, ishin të përlyer me gjak dhe mbartnin në barelë një të plagosur të porsaardhur.

Fredo Gjoli u ngjesh mbas murit, zemrën e ndjente të ligështuar, i dukej sikur kish zbritur në ferr.

-Zotëri,-dëgjoi Fredo si nëpër mjegull, zërin e ngjirur si rrapëllimë teneqeje të mjekut trupvogël.

Fredo e kish gojën shafran dhe kokën plumb të rëndë.

-Zotëri,- përsëri rrapëllimë shurdhuese dhe më pas..: -Dëshironi të shihni vajzën tuaj?

Fredo Gjoli ngriti kokën me vrull, e përplasi mbas murit, u shtang, i u tha pështyma. Zëri i mjekut i shungulloi si kambanë.

-Ju lutem zotëri…- mezi mundi të thoshte Fredo.

-Më thërrisni Martin,- i tha mjeku i vogël, luajti kokën me ngadalë dhe e udhëhoqi në korridorin e vogël të krahut të djathtë: -Dhembja e prindit nuk shpërdorohet.

-Ah!- ia bëri Fredo dhe trupi iu drodh si gjeth në vjeshtë: -Sa e shenjtë kjo fjalë.

-Ju lutem zotëri mos u tallni me një të mjerë,’- mërmëriti mbytur  Fredo dhe zgurdulloi sytë.

Fytyra e mjekut Martin qëndronte e ngrirë si maskë.

-Ashtu vërtet,- foli mjeku me zë të ndryshuar. Qëndroi, morri frymë, por që ngjau më shumë një rënkim të rëndë dhe shtoi: -Atje, në shtratin e fundit, nga dritarja është vajza jote,- krahu i mjekut qëndronte ndehur si një trung.

Fredo Gjolit i vloi gjaku, gati i buçiti ndër veshë. Zemra i kërceu në gjoks si një zog i plagosur. Koka i oshtiu. U ndeh. Zjarr i madh u derdh në dhomë, iu përvëlua trupi. Rita zemra, vogëlushja, pupëlushja,  engjëllushja e tij, gjallë! Oh Zot!

-Rita!- i sokëlliu e gjithë qenia. Ai nxitoi, u rrëzua, përplasi kokën mbas një sendi të fortë, u ngrit sypërlotur, krahëndehur. Vajza qëndronte kokulur, si një lulës e qëndruar në hije, në cep të shtratit, pranë dritares.

-Rita!- klithi Fredo dhe çekani prapa kokës e qëlloi fort: -Rita ime!

Vajza e vogël nuk lëvizi, trupi i saj u ngreh. Mbas disa sekondash supet e dobëta, i u drodhën. Koka e bukur e fëmijës dhe pjesa me e madhe e fytyrës ishte mbështjellë me garzë të irnosur spitali. Syri i majtë ishte mbuluar plotësisht. Garza qe përskuqur nga gjaku, tashmë i mpiksur, gati i tharë. Fredo u kapërdi me vështirësi. Gjaku i vajzës, gjaku i gjakut të tij, iu drodhën shpatullat.

Vogëlushja Rita e ëmbla e bukura, syshkruara, qëndronte e mbledhur, e vockël, si një trumcake e trembur e goditur. Një fashë drite derdhej prej dritares drejt e në syrin e lidhur të vajzës. Por ajo qe mbështjellë me pelerinën e rëndë të topitjes, të dhembjes. Fredo i angështuar u afrua fare pranë së bijës:

-Rita,- foli zëngashëruar: -Drita ime Rita.

Vajza s’lëvizte, trupi i saj dukej si e futur në kallëp akulli. Fredo u përkul, u ul në gjunjë, i mori duart e vogla, të dobëta, të zbehta, të ftohta të vajzës dhe vendosi buzët në to. U rrëqeth, ishin të ftohta akull. I puthi gjunjët, këmbët. Lëkura e së bijës i dukej e tejdukshme, e tendosur, sikur do tretej. Ai ngriti kokën, vështroi drejt, syri i vetëm i së bijës ishte i lagësht, skuqur, i ënjtur. Vajza puliti qerpikët me vrull, por qëndroi pa lëvizur.

-Rita,- foli Fredo me zë të shuar, ngashërimi i a përvëlonte gjoksin, u kapërdi me vështirësi dhe shtoi: ‘- Rita, vogëlushja ime, të lutem thuaj një fjalë.’

Fëmija ngriti kokën ngadalë. Një lot i madh u rrokullis prej syrit të vetëm, qëndroi një copë herë në mjekrën e vogël dhe më pas ra mbi jakën e palarë, me gjurmë të dukshme gjaku. Rrezja e diellit u përpëlit. Vajza foli me zë të ulët gjithë ankim:

-Babi, pse më le vetëm?

Fredo Gjoli qëndroi gojëhapët, koka iu shkund, shungulloi , pastaj u var në gjoks si e këputur, shtrëngoi grushtet, nguli thonjtë thellë në mish. Ai donte të ulërinte në kupë të qiellit. Gryka i therte, fyti i gërvishtej, kordat e zërit digjeshin prej zjarreve të shpirtit. Engjëllushja e tij dukej e tjetërsuar e huaj e largët. Llava e nxehtë po rridhte në kanalet e lotit të prindit. Vogëlushja e gjykoi, e dënoi ashpër. Sa të pavlera ishin justifikimet, ndaj ashpërsisë së fjalës së fëmijës. Ajo e qëlloi drejt e në shpirt. I zbrazi menjëherë të gjitha bateritë e ushtrive ndërluftuese në trupin e rrëgjuar të prindit. Gjyqi i saj ngrihej mbi luftërat dhe marrëzitë.

Fëmija  besonte se babai i saj, i pamposhturi, iku, e braktisi në momentin më të vështirë e la vetëm vajzën e tij të dashur në duar të panjohura, të pamëshirshme, vrastare. Fredo nuk  mund ti shpjegonte vajzës së vogël për luftën e keqe midis shteteve, kasaphanën, marrëzinë e njerëzve, lodrën e shëmtuar të fëmijëve të marrë seriozisht, siç ishte lufta vrasëse dhe shkatërrimtare.

Syri i përskuqur i së bijës qe përqendruar në fytyrën e tij. Fredo ngriti dorën ngadalë, gishtërinjtë i dridheshin. Donte të ledhatonte flokët e bukur të fëmijës por nuk mundej, ato ishin mbuluar nga fashat e shumta. Mollëzat e gishtërinjve prekën lehtë gjakun e përtharë. Vajza lëvizi kokën e bezdisur.

OH! Rënkoi Fredo dhe kafshoi buzën. Koka i buçiste. Ai bërbëliste me vete, gojën e ndjente helm. OH! Donte të bërtiste, kush ish ai bir kurve, që kish prerë dhe përçudnuar fëmijën e tij!

-Ne i hoqëm syrin e dëmtuar, për ti shpëtuar syrin tjetër,-dëgjoi shumë pranë veshit, zërin e ulët, të rëndë, gati monoton të mjekut me trup të vogël. Cërkat e pështymës së tij i qullën daullen e veshit.

Fredo Gjoli shmangu kokën dhe lëvizi me vështirësi qafën e ngrirë. Ish gati të thoshte: ‘Kush të dha të drejtë ty mi i keq, qelbash, përbindësh, të bësh eksperimente mbi fëmijën tim? Lufta nuk të jep fuqi të pafundme të shkulësh pa mëshirë syrin e një engjëllusheje? Pse nuk ma shkule mua syrin por gjete një fëmijë? Sa mungesë ajri ka kjo dhomë, Oh!’

Damarët e ngurtësuara të qafës kërcitën, sikur u plasaritën, ndjeu dhembje të mprehtë në arëzën e qafës. Shumë pranë tij dalloi dy xhama të mëdhenj optike, si fundet e vazove të trasha, të kompostove prej qelqi. Befas i u duk sikur pa në të njeriun e vogël, të dytëzuar. I u morën mendtë, trupi i u lëkund si lavjerrës, donte të klithte, të ulërinte: largomëni ato qelqe. Fredo Gjoli po rrëshqiste në ftohtësirën e xhamave të gjelbër duke u dërmuar dhe gjakosur. Dikush e mbajti nga krahët, e ulën në një vend të butë, i afruan amoniak në hundë. Ai shkundi kokën, përpëliti qepallat dhe hapi sytë përgjysmë. Fashat e forta të diellit depërtuan brenda tyre, ndjeu dhembje në cepa. Shpina gjendej mbështetur në kokën metalike të shtratit, pranë vajzës së tij.  Fundet e qelqit kavanozi i qenë ngulur përpara fytyrës. Fredo shkundi kryet dhe ngriti krahun, si të thoshte, jam mirë.

Rita qëndronte si më parë e ngurosur. Koka e bukur e fëmijës qe mbështjellë me fasha dhe ngjante si bora e rëndë e alpeve. Ai vendosi ngadalë pëllëmbën e tij mbi shpatullat e dobëta të vajzës:

-E ëmbla ime,- mërmëriti.

-Babi, pse më le të më merrnin, të më mundonin? -dëgjoi sërish zërin e dridhshëm e ankues të së bijës.

Fredo rënkoi thellë, u mundua të lëvizte gjuhën, por ajo qe tharë bërë trokë, lëngjet e gojës ishin humbur. Ai donte të lëvizte nofullën e poshtme por ndjeu dhembje diku pranë veshëve. Më në fund u kapërdi, fort, rëndë, disa herë me radhë. Diku në shpellën e gojës rrodhi një curril i hollë pështyme, damarët e hollë të gjuhës u njomën foli:

-Jemi përsëri bashkë bija ime.

Fredo Gjolit fjalët e tij i u dukën standarde, gati idiote, nuk dinte se çfarë ti thoshte tjetër. Vajza po e kryqëzonte për herë të dytë. Lotët e nxehtë i përvëluan sytë, ktheu kokën nga ana tjetër, kah rrezeve të diellit. Ai donte ti fliste të bijës për motin e ngrohtë dhe diellin që shkëlqente, por mali me borë, koka e vajzës dhe syri i humbur ia lidhën gjuhën me litarë. Një rrëke gjaku e thatë i kish ngelur vajzës në faqen e zbehtë, diku pranë mjekrës. Ai e afroi me kujdes vajzës pranë vetes, pa ditur se çfarë të bënte, lagu gishtin e madh me pështymë dhe nisi të pastronte gjurmën e gjakut.

Fredon e tmerronte mendimi që ëngjëlushja e tij mbeti vetëm me një sy. Ai ishte gati të çirrte gjoksin me thonj, të nxirrte jashtë të gjitha pjesët e brendshme të trupit të tij; zemrën, mëlçinë, stomakun, zorrët, rrëketë e pandalshme të gjakut, të gjitha, le të thaheshin në diell, të bëheshin hoshafe, të kumbonin, vetëm e ëmbla e tij të mos mbarte gjithë jetën këtë shpellë të lemerishme, zgavrën bosh të syrit. Vajza e tij nuk do jetë asnjëherë e shkujdesur si gjithë fëmijët e tjerë. Rita nuk mund të jetë e shpenguar në moshën e bukur të vajzërisë, nuk mund të jetë e lirshme në moshën e pjekurisë. Boshllëku, shqetësimi, vështirësia, zbehja e hijeshisë do të rëndonte në çdo moment dhe hap të jetës së  dritës së tij. Bota gjithnjë duket e ndarë në dy pjesë kur e sheh me një sy.

Pengu i humbjes së syrit të vajzës së bashku me gjykimin e mprehtë:’Babi pse më le vetëm, të më mundonin?’ Do ta mbarte në shpinë për gjithë jetën, deri në varr…

Fredo përkëdhelte i puthte duart e vajzës por e bija qëndronte si e shushatur, kur dëgjonte ndonjë zhurmë në krah të syrit të humbur i duhej të lëvizte të gjithë kokën. Prindi i fliste, vajza puliste syrin e vetëm, lëvizte ngadalë buzët. Ai afronte veshin të dëgjonte,po nuk guxonte ta pyeste se çfarë i thoshte e bija. Vajza vazhdonte të bërbëliste gati me vete dhe ai zgjatej, tendosej të dëgjonte. Syri i vetën i lotonte. Fredo iu lut të mbyllte syrin, ta çlodhte dhe të mbështetej në gjoksin e tij.

Në derë u dha një infermier i shëndoshë, ezmer, barkmadh, mjekërzezë, mustaqespic, me përparëse të njollosur me gjak. Ai shtynte një karrocë të vogël metalike me katër rrota të vogla.  Në të mbarte mjekimet, gjilpëra, thika operacioni, gazra, etj.

-Hajt, shporruni ju,- u foli infermieri me zë të vrazhdë dy ushtarëve të plagosur, që ishin sheshuar në çimenton e dhomës dhe tymosnin duhan të rëndë. Ata u bindën pa fjalë, u ngritën dhe u drejtuan me nxitim drejt shtretërve të tyre.

Rita sa dëgjoi zërin e egër të infermierit ngriti kokën me vrull, trupi i u drodh dhe qau e frikësuar.

-Babi nuk dua të më prekë me dorë ai njeri,- murmuriti vajza në të qarë: -Më torturon kur më ndërron plagën, e shkul garzën pa lagur, më mbushet fytyra me gjak.’

Infermieri qëndroi në krye të dhomës, fshiu duart mbas përparëses, përplasi duart dhe thirri:

-Thashë të pastrohet dhoma nga të paftuarit. Dëgjuat?

Fredo Gjoli u ngrit në këmbë, lëvizi qafën i pavendosur. Rita shtrëngoi me të dy duart, fort, krahun e të atit. Syri i saj i vetëm ish përmbytur pre lotëve, si një oqean i madh lutjeje.

-Babi, të lutem, mos më lerë përsëri vetëm,- mërmëriti vajza me përgjërim.

-Juve po ju flas, shkunduni dhe dilni jashtë,-iu drejtua Fredos infermieri me ton të lartë e të vrazhdë.

Fredo rrotulloi sytë i hutuar dhe ngriti supet. Gishtërinjtë e vegjël të vajzës ishin mbërthyer mbas krahut të tij, ai qëndronte i ngurosur.

-Hej, lëviz, juve po ju flas,- ulëriti infermieri: -Mos doni t’u shkulim me forcë dhe tu flakim poshtë në birucë? Hajt zhduku.

Fredo Gjoli vështroi i humbur, vajza i lutej:

-Qëndro baba, të lutem mos ik, mos më lër vetëm, në duart e atij njeriu të frikshëm,’ syrin e vetëm qe përmbytur nga lotët. Ajo i shtrëngonte krahun. Infermieri i pashpirt skërmiste dhembët,  ai i ngjante si një përbindësh fëmijës.

-Do të qëndroj me vajzën- foli më në fund Fredo. Le të bëhej ç’të bëhej, ai nuk mund ta zhgënjente të bijën.

-Qërohu, kafshë,- këlthiti infermieri: -Do pendohesh. Po thërres rojën ta tërheqë zvarrë poshtë në birucë. Roje, roje!

Në dhomë hyri mjeku me trup të vogël dhe syze të mëdha, së bashku me dy shtarë të armatosur. Mjeku e kuptoi në çast dhe u bëri shenjë ushtarëve të largoheshin dhe eci me hapa të shpejta drejt tyre. E këshilloi infermierin të ulte zërin, pastaj i u drejtua Fredos me ton të qetë:

-Zotëri, duhet të dilni jashtë.

Mjeku  u përkul pranë vajzës dhe i pëshpëriti diçka në vesh. Rita me trishtim, përlotje lëshoi krahun e të atit dhe ktheu kokën mënjanë. Mjeku i bëri me kokë Fredos të dilte jashtë dhe ai lëvizi nga dhoma duke tërhequr këmbët zvarrë.

-Babi,- dëgjoi zërin lutës si klithmë shpendi të së bijës. Fredo nuk ktheu kokën, doli në korridor. U ul në bisht, në këndin e ngushtë të kolonës, disa metra larg dhomës. Në gjoks i rëndonte pengu i madh i dhembjes, për të mos u mbytur nga dënesa, përtheu gishtin tregues më dysh dhe e kafshoi fort. Dhembët i hynë në mish dhe buzët iu njomën nga gjaku. Korridori oshtinte prej klithmave e të plagosurve dhe atij filluan përsëri ti merreshin mendtë. Vajza e ëmbla e tij, mbeti për gjithë jetën me një sy. Pse duhej ajo të torturohej, përse..?!

-Ju nuk keni të drejtë të ligështoheni në këtë mënyrë. Së paku vajza juaj është gjallë,- dëgjoi pranë veshit zërin e trashë, nervoz të mjekut.

Fredo ngriti kokën dhe i hodhi një vështrim pyetës. Si ti thoshte:’Ju më thoni të mos ligështohem, e kuptoni çdo të thotë të të mbetet fëmija përjetë vetëm me një sy? A ka gjë më të tmerrshme se kaq?’

-Ju lutem zotëri, ju lutem…- foli Fredo zëzvargur, u gërmuq dhe shtoi: -Ju vetë e thatë pak më parë, se dhembja e prindit nuk mund të shpërdorohet…?!’

Mjeku u kollit ashpër, qëlloi gjoksin me grusht dhe foli zëngjirur, si klithme kafshe:

-Është përbindshmëri të tallesh me dhembjen prindërore, Oh!

Shikimi i Fredos ish irnosur si një pellgore fund vjeshte. Mjeku Martin heshti një hop rënkoi dhe tha:

-Sa për dijeni miku im, operacioni dhe shpëtimi i jetës së vajzës suaj ishte një rastësi e rëndomtë. Nata e pushtimit, lufta, përgjakja, ishte natë muti, natë e poshtër, shkatërruese, vrasëse. Shkërmoqja, varrosja e shpirtit tim, groposja përfundimtare e të gjithë shpresave, ëndrrave të mia. Atë natë mynxyrë predhat e mortajave bini si breshër mbi qytet, njëra prej tyre, shungulloi u derdh si kobër e flakëruar dhe shkatërroi gjysmën e shtëpisë sime. Zemra ime u mpak në gjoks, predha goditi djalin tim në gjumë, vrau ëndrrën e bukur dhe e bëri copë dhe thërrime. Oh! Si i çakërdisur u turra për aty pa u vënë veshin predhave, punova si i tërbuar largova trarët dhe gurët. Rrëmbeva djalin në krahë, e çova urgjent në spital. Fëmija më vdiq rrugës, gurët i kishin dëmtuar kafkën, gjoksin dhe shumë pjesë të trupit. Unë bëra ç’është e mundur për të shpëtuar jetën djalit tim, i dhashë gjak prej gjakut tim, frymë prej frymës time. Gjithçka qe e kotë. Çfarë dreq mjeku isha unë, kur nuk munda të shpëtoja jetën e fëmijës tim! Ulërita me sa zë që kisha në kokë. Isha bërë si i tërbuar. Flaka, theva gjithçka që gjeta përpara, çora teshat, kërcënova verbërisht natën e flakëruar, prerë kryq e tërthor prej predhave. U mblodha si grushti në dyshemenë e shkatërruar, klithja si kafshë e qëlluar brinjë më brinjë. Shumë lehtë mund të çmendesha dhe do ish vërtet gjë e qëruar të çmendesha, të dreqosesha. Dola jashtë në korridor e fillova të pija cigare njëra mbas tjetrës, nuk ish pirje, se sa kafshim, për të thithur deri në fund hidhësinë, pështyja, shkrofëtija…

Patrulla solli një send të mbështjellë me një xhaketë të qullur, e lanë pa kujdes, gati e flakën në cep të stolit, në fund të korridorit. Ata më kërkuan cigare, duke më parë me dyshim në isha mirë nga trutë. Dikush prej tyre futi dorën në brez për të më dhenë një plumb të bukur. Unë isha indiferent për gjithçka dhe isha gati tu thosha shkuleni atë flamë armë dhe zbrazeni shkujdesur në kafkën time. U dhashë gjithë paketën. Është mjeku, mërmëritën, ata ikën. Qafa ime u hollua, u zgjat në pritje të plumbit të vonuar, shpirti im ishte i dërmuar. Isha gati ti bija murit me kokë. Më erdhi për të vjellë, duke u kalamendur bëra dy hapa, u përkula në gjunjë dhe volla pa ndërprerje derisa u këputa, krahët dhe këmbët mu varën, u lëshova gati pa frymë në pllakat e dyshemesë. Kokëvarur, këmbëhapur. Kuptimi i jetës sime ishte varrosur. Vështroja syngulur, pa asnjë arsye sendin e flakur në cep të stolit. Pështyja ku mundja mbetjet e hidhëta të vjelljes.

Befas dëgjova një rënkim të thellë, si të ngrihej nga fundi i dheut, me drithërimë. Vallë rënkonte shpirti im i plagosur? U shkunda. Vështrova syshqyer rreth e rrotull, si të gjeja fillin e rënkimit. Ishte një rënkim i ndryshëm nga rënkimet që na dëgjojnë rëndom veshët. Për një moment u bëra i tëri sy e veshë. Rënkimi shkundi muret e vjetra të spitalit dhe tërhoqi vëmendjen time të çakërdisur. Rënkimi u përsërit, muret u drodhën dhe unë u ndeha. Sendi nën xhaketë lëvizi, si të ishte ndonjë kafshës e vogël. Sytë më panë një krah të dobët fëmije që doli prej leckës së qullur dhe u var poshtë gjithë ankim dhe dhembje. Këtë herë rënkimi doli i zgjatur, sikur një rrëke e flakëruar llave derdhej me nëpër shkallë.

Drejtova trupin dhe përqendrova vështrimin atje, në cep të stolit. Ai krah i dobët, i varur më rrëqethi. Ishte më shumë se një rënkim, apo klithmë ndihme ai krah. Më ngjau aq shumë me krahun e djalit tim, që lutej të shkoja ta ngrija. Një copë herë qëndrova i gozhduarën çimento e ftohtë, i shokuar, më në fund lëviza, eca këmbë e duar, më dukej sikur jetoja në turbullirë, shkisja me rrokopujë në një katarakt të rrëmbyeshëm,  poshtë më prisnin shkëmbinjtë e thiktë, në një sarkazëm e rëndomtë e jetës. Në momente krize truri rrëshqet, përçahet, gremiset në humnera dhe paraqet imazhe të rreme.

Në jetën time nuk isha zvarritur ndonjëherë si qen. U ngrita vrulltas më këmbë dhe flaka leckën e lagësht. Shtrirë në mëshirë të fatit qëndronte një fëmijë e qullur fund e krye. Përvëlonte nga temperatura e lartë, sypërflakur, mavijosur. Në  kllapi. Ishte pothuajse në një moshë sa djalit im. Qëndrova përpara saj pa lëvizur si një copë trung i thatë. Më dukej qesharake, ironike, çmenduri të merresha me një fëmijë të panjohur, ta shpëtoja, kur ndërkohë disa metra më tej, dergjej trupi i djalit tim. Me indiferentizëm dhe nervozizëm flaka xhaketën mbi të dhe bëra të kthehesha. Nuk kisha marrë përsipër të shpëtoja botën, kur vetë bota dhe njerëzit gjendeshin të zhytur në humnerën e kllapisë. Zemra ime ishte e çarë në njëmijë copa. Befas një zë i fortë shungulloi  në veshët e mi:

‘-Baba ndalu! Një vdekje e dytë është më e keqe se vdekja e parë. Djalit tënd i a morri jetën çmenduria,lufta. Kësaj vajze po ja merr jetën, indiferentizmi, shpirtvogëlsia, egërsia, barbaria. Të lutem baba, shpëtoje…’

‘-Bir ku je që më lutesh, hë! Kush je ti!? Nuk mundem, nuk mundem, është jashtë forcave të mia,’ ulërita dhe shkunda kokën të përzija zërin tinëzar, nuk më bënin duart nuk më punonte truri. Akrepat lëviznin mbraps.

‘-Je mjek baba,ata rrëmbyen një jetë ti dhuroje…’

‘-Ta dhuroj?  A mundem? Por është e botës së tërbuar ajo jetë jo pjesë e jetës sime…!’

Gjithë  muret lëviznin, mu duk sikur shpirti i djalit qëndronte ndehur në ajrin e rënduar të spitalit, më zgjonte, më shtynte të bëja diçka për këtë fëmijë. Lëvizja krahët si i prishur nga mendtë, vërtitesha nëpër korridor, gërhisja, kafshoja mishrat. Plumbat dhe breshëritë që shkreheshin jashtë, shponin muret e spitalit dhe nguleshin në trupin tim.

‘-Shpëtoje!’- buçiste zëri i djalit. Ngrita dorën të pengoja shkundjen dhe rrëmetin. Ktheva shpinën. U rrotullova rreth  vetes, shtrëngova tëmthat.

‘-Shpëtoje! Shpejt koha nuk pret!’

Shkova me vrap në çezmë të freskoja trurin dhe qafën, të largoja malin e madh të mëdyshjes dhe të mundimit. Uji ishte i ftohtë akull dhe unë u drodha, u fshiva me perden e trashë, të pistë të korridorit, që atje tej dëgjoheshin rënkimet e fëmijës që u ngjanin tërmeteve të nëndheshme.

Hapa syrin e lënduar të fëmijës, përqendrova dritën në të. Gjendja e saj përkeqësohej nga minuta në minutë. Vështrova orën, ishte tre e mëngjesit. U futa në dhomën e infermierisë, bëra ekzaminim të hollësishëm të syrit. Vajza e vogël kishte rrezik të mbetej e verbër nga të dy sytë. Ndoshta dhe mund të vdiste. Vallë a kish rëndësi një vdekje më pak apo më shumë, kur nëpër rrugë dergjeshin kufoma! Luftërat gjithnjë janë në marrëveshje me vdekjen.

‘-Shpëtoje!’- Më shungulloi në veshë zëri i djalit, siç dukej shpirti i tij qëndronte akoma ndehur rreth të gjallëve.

Thirra infermierin dhe e urdhërova ta vinte fëmijën në narkozë. Mora vendim për ta operuar. Veproja i alarmuar. Nuk më shkulej nga mendja, më dukej sikur fëmija që po operoja ishte djali im, i bukuri im, shpirti im dhe jo një vajzë e panjohur e flakur pa mëshirë nga patrulla në cep të stolit, në fund të korridorit..!’

Ndërkohë dikush e thirri. Mjeku iku, u kthye në dhomë, në frontin e tij me të plagosurit e luftës së marrë. Fredo Gjoli nuk mundi ta falënderonte njeriun e mirë, i cili bëri luftë me vetveten përgjatë dhimbjes së madhe. Mbeti në korridor, si i shushatur.

NJË KAFE ME TAHIR GJONBALËN/

Nga Ramiz LUSHAJ/

Atë kafe me Tahir Gjonbalën në qytetin Plavë/

Ende e hurbi ashtu të nxehtë në rrugëtimin tim,/

Se burra të tillë i takon rrallë e për mallë./

Ende më dritërojnë fjalë nga ai kuvendim./

E pagëzuan prindrit: Tahir, përdryshe i pastër, krejt ar’.

Mbiemrin e ka të përbamë historikisht në Gjon dhe në Balë.

Gjon – emër klasik, biblik, që na kujton trima e princa shqiptarë.

Bala – rrjedh nga ilirishtja – me kuptimin: qëndrestarë në ballë.

Shpesh shkoj e vij me mall e krenari në Vuthaj, Plavë, Guci.

Tahir Gjonbalën gjithmonë e gjejmë lis në trollin e vet.

Ai ka krahë të ikin mërgimtar në Amerikë apo Norvegji,

Po çdo një gusht me festën “Alpet Shqiptare” na prêt…

Me fol për krahinën thërret zëra emblematik në shkencë,

Me i ndie deri në palcë guri e lumi, rrënjasi e mërgimtari.

Mos me ndrrue kapuçin e bardhë me kapicën e zezë.

Malet, toka, njerëzit me pasë forcë e zemër shqiptari.

-Tregim nga Angjelina Krasniqi/

Ajo ditë ishte e zakonshme si të gjitha ditët e tjera të qëndrimit tim në Kosovë.U ngrita herët dhe mendova të bëja dy punë, edhe shëtitjen time të mëngjesit, edhe të shikoja rrugët, kopështiet për të cilat me kishte marrë malli, por të merrja njëkohësisht edhe bukën e ditës.Dielli e kishte kaluar qafën e malit dhe dukej si një saç i madh, që piqte buken e madhe te ditës për njerzit.Zogjtë cicërinin në kor në degët e pemëve, por pa mundur dot këngën e gjinkallave, që edhe ato ishin zgjuar herët.U afrova pranë dyqanit të bukës.Hapa derën e bukëpjekësit, dhe mora erën e bukës së pjekur.Me ngjante se thithja të gjitha aromat e fushave te Kosovës.Një erë që më ngrohu.

-Miremëngjesi!…përshëndeta, por kureshtare në do e gjeja serish bukëpjekësin që kisha lënë kur ika para dy vjetësh.Nuk ishte xha Simoni që prisja të ishte .Përpara meje qendronte një mesoburrë me flokë disi të rralluara, dhe me ca sy të qetë e të embël.

-Mirëmëngjesi Zonjë! Më përshëndeti edhe ai.Paskeni ardhur me pushime?Pyetja me krijoi bindjen se më njihte.

-Po, pak pushim na duhet dhe ne kurbetqarëve.Na mërr malli për trojet,për burimet dhe lëndinat ku luajtëm dhe u rritëm.

Ai tundi kokën sikur donte të thoshte “Mua nuk më merr malli, por nuk kam ku vete”.

-Tani mbas luftës shikoj se jeta është bërë dhe më e vështirë!

-Ki të drejtë zonjë, gjëndja është vërtet e vështirë.Të gjithë luftojnë me kafshatën e gojës.Të gjithë janë në lëvizje për një ditë më të mirë .Të gjithë njerzit janë në luftë për krijimin e diçkaje të re.Kërkojnë diçka më të mirë se ajo që u ka mbetur. Dhe derisa e duan këtë diçka dhe s’bejnë dot pa të,patjetër që do lëvizin dhe do ta kërkojnë.Fliste me mirësi por edhe me dhimbje.Kishte një zë të thellë si vetë oshëtimat e pyjeve Gradinës.

Ndërsa ne bisedonim,një vogëlueshe me gërsheta si lëkura e regjur qëndronte pranë meje.Kishte një fytyre imcake,një palë sy që shëndrisnin si kokrra rrushi,por sikur me parë të kishin lotuar.Faqet e njoma të saj dukeshin sikur ishin larë me lot.Kishte veshur një fustan të verdhe dhe të zhubrosur.Grushtin e dorës së djathtë e mbante të mbyllur,sikur kishte frikë se mos i ikin lekët që mbante në dorë.Në shikim të parë të jepte bindjen se jeta e saj nuk mund të ishte e qetë, e ëmbël dhe e bukur.

Kërkova dy bukë që më duheshin.Shitësi futi dorën nën banak, mori një cope letre dhe mbështolli simitet.Vogëlushja e vështronte me gjakftohtesi me ata sytë e saj të qetë, që u gjasonin dy kokrrave të kafes që notojnë në filxhanin e thellë.

-Zonjë doni gjë tjetër? – shitësi hidhte veshtrimin nga furra e madhe, që si dukej ishte e mbushur me bukë për tu pjekur..

-Jo zoteri !Unë nuk dua asgjë tjetër.Por kjo vogëlushja këtu dëshiron.Ajo s’ishte aq e gjatë,prandaj ai nuk e kishte parë, ndaj vajti në skaj të banakut dhe e shikoi nga afër.

-Ju e sollët këtu?

-Jo zotëri, këtu e gjeta! Vogëlushja më pa me enigmë,e kredhur në mendime.

-Ç’deshe ti ?Bukë?!

Vajza u drodh nga zëri i shitësit dhe u zgjua nga mendimet.Ajo zgjati dorën e vogël.Hapi grushtin.Në të gjendej një monedhë që mund të blije vetëm një bukë.

Shitësi futi sërisht dorën nën banak,mori gazeten dhe mbështolli bukën.Unë vura mbi banak monedhën e saj dhe një monedhë tjetër.

-Edhe një simite, zotëri, për këtë vogëlushen.

Nga vitrina nxori edhe një simite tjetër, dhe serish bëri cermoninë e mbeshtjelljes.

Mora të dy bukët dhe ja dhashë.Gishtrinjtë e saj i shtrënguan ato,i kishte të lagta dhe të ngrohta si skërranjat pas shiut.Vogëlushja me shikonte ngurtazi duke i shtrënguar simitet pas fustanit të saj të papastër.

Hapa derën dhe lashë të dilte përpara meje.

-Si quhesh ?Ajo vetëm më shikonte, dhe dukej sikur nuk merrte frymë.Të ka enda një akullore ?Ajo levizi qerpikët e vegjël si dy krahë fluture. Shkojmë pra!

Arritëm te tregtiza dhe porositëm akullore.Vajza nuk e leshonte bukën nga dora.

-Pse s’e le bukën këtu në tavolinë, që të hash akulloren më mire!-i thashë me një zë lutes, dhe desha t’i’a marr bukën .Ajo e shtrëngonte për vete duke e përtypur akulloren, si të ishte një bombobe.Pasi hëngrëm akulloren u ngritem.-Ku banon? Heshtje, asnje fjalë. -E mira është që bukën ta shpiesh në shtëpi ! Ajo vetëm më shikonte dhe nuk hapte gojë.- Mirë atëherë, të dëshiroj ditë të mire, i shpupurisa flokët e dendur, dhe vazhdova të ecja në drejtim të shtepisë.

Pas meje dëgjoja hapa të vegjël.Ngjanin si gishtrinj që luanin melodi trishtuese mbi tastat e një pianoje.U ktheva.Ajo ishte pas meje.- Në këtë drejtim banon?

Ajo s’u përgjigj.Ecte perkrah meje,thuajse nën sqetullen time.Çdo gjë ishte e qetë,mezi hetohej dikush aty pari, sepse ishte herët në mengjes.Ajo me vështronte në mënyrë enigmatike.Rruga ishte e shkretë,këtë ja shtonte dhe më tepër dielli i fortë që nxehte si një furrë.Nga të dy anët kishte oborre dhe shtëpi të pastërta.Pak me lart dy persona ishin ulur në karrige para një dyqani frutash.

-Mos e njihni këtë vogëlueshe?Vjen pas meje por nuk e di se ku banon.

Ata panë sytë e asaj .

-Mbase është nga ajo familja që tani jeton në shtëpinë e Stojkoviçit, kanë ardhur nga një fasht i Drenicës,tha njëri prej tyre.Ju jeni e bija e Sokolit që jeton në Gjermani?…

-Po !…U përgjigja unë shkurt.

-Pushime të këndëshme – më urojë ai…

I përshëndeta për ditë të mbarë dhe vazhdova më tej.Tani ecja disi me e sigurtë, sepse dija se ku banonte vogëlushja.Arritëm te shtëpia ime,por nuk u futa në të.Ecëm me vogëlushen me tutje.Nuk me linte kureshtja të qetë.Dëshiroja të dija shkaqet pse ajo nuk fliste, dhe po ashtu, doja të dija dhe gjendjen e tyre.

Arritëm te shtëpia. Derën e gjetëm të hapur.Shtyva me kujdes kanatin e saj dhe hyra në koridor.Ishte errësirë.Dëgjoja shumë qartë zëra fëmijësh.Dikush qeshte e dikush qante.Ata zëra ishin rrefyes se nga të vazhdoja të ecja.Pas disa hapash u gjenda pikërisht në vendin nga vinte ajo sinfoni e pa harmonizuar.Shtyva derën e dhomës,por dhe e drojtur përpara asaj që me priste.Zot !…Një gjendje që nuk e paramendoja as nëpër filma të trishtë.Një grua e zeshkët në fytyrë,me flokë të gjatë dhe të zezë ishte e shtrirë në një shpuzë të shtruar në dysheme, afër dritares në anën e djathtë të derës nga hyra unë.Kishte çehren as e gjalle, dhe as e vdekur.Duart i kishin rrethuar barkun e fryre nga shtatzania.Afër saj qëndronte një femije i vogël që sapo kishte filluar të ecte.Ai me duart e tij të vogla luante me flokët e saj, sikur donte ta zgjonte nga gjumi .Tre fëmijë të tjerë luanin nëpër dhomë, sikur të mos kishte ndodhur asgje.Rrekeshin mes vete.Ne fillim u shtanga.Nuk dija çfar të bëja më pare.Mu duk se rashe në një pus të thellë, të mbushur me uje dhe po mbytesha.Më përmëndi zëri i vajzës që më ndiqte nga pas gjatë rrugës:

- Te lutem ndihmoj nënën time!Mos e lerë të shkojë te babai!Të lutem…të lutem! Thërriste dhe syte i kishte te mbushur me lot.U ula ngadalë në gjunjë, sa të mund të bisedoja me të në lartesi të njejtë të syve.Shtrëngova duart e saj të vogla, të ftohta si prej të vdekuri dhe i putha.Pastaj , i thashë të ikte shpejt në shtepinë time të kerkonte ndihmë.

Ajo iku si një vetetimë, qe fshihet pas qafes së malit dhe pas reve te dëndura, duke ma lënë mua dhimbjen dhe goditjen e saj.Ju afrova gruas së shtrirë, kërkova të ndëgjoj pulsin në dorën e saj, qe ngjante me një degë pemë të thatë, ku nuk duken shenjat e gjelbërimit.Pulsi i rrihte.Mora frymë pak më lirisht.Fillova ti flas, ndonse nuk ja dija emrin: -Motër…Motër…Më ndëgjon?!Ajo nuk reagonte…E prishur në fytyrë, e ngarkuar nga rete e dhimbjes dhe trishtimit vrapova të kërkoj edhe unë ndihmë . Gjunjët me ishin prere dhe nuk mbushesha dot me frymë.Dola te dera e kulles dhe hodha veshtimin larg, larg nga rruga..Më vinte te bertisja..të therrisja…eeeeejjjjj..vellezer…motraaaaaa..ndihmë..ndihmë..në këtë shtëpi ka hyrë vdekja..eja ta nxjerrim jashte dhe te derdhim mbi sytë e ketyre fëmijëve të pa fajshëm gëzimin…Doja të bërtisja, por zëri më kishte ikur..ma kishin vjedhur dhimbjet dhe ma kishin lidhur në grykë.U turra nga dalja e kullës pa ditur se çfar drejtimi do merja..përballë pashe vëllanë, dhe pas tij vajzën e vogël që rende me hapa të vegjël..Merrte frymë me zor dhe flokët i ishin shpërndarë dhe ngaterruar permbi supe dhe i kishin mbuluar fytyrën e vogël…

Vëllai me kapi nga të dy supet dhe më shkundi:

-Çfar ka ndodhur?

Mbështeta kokën në kraharorin e tij dhe më mbuluan të qarat:

-Një grua shtatzënë brënda në shtëpi është duke vdekur!

Gjunjët e mi qenë si pasqyrime të gjunjëve në ujin e valëzuar, buzet si rërë.

***

Zemra me rrihte si daulle. Shkoja dhe vija nëpër koridorin e spitalit, por mendjen e kasha brënda në sallën e operimit, ku luftonte lindja dhe vdekja.Ndjesia e nenes dhe gruas luftonte me mua, here me mposhte dhe here me trazonte thellë duke më zgjuar ndjenjën e frikës dhe të vdekjes.Vogëlushja ishte ulur në një karrike pranë vellait tim dhe luante me fustanin e gjubrosur. Herë – herë me kyçin e dorës fshinte lotët që i ridhnin.Duke qëlluar në rrjedhën e llomotitjes sime lëshoja një zë si lutje kishtare “O Zot, ki meshire!…O Zot, ki meshire!”…Vazhdova të përsëris këtë lutje duke e mbajtur atë në rrokëzimin e tyre të veçantë.Rrokëzimi fillojë disi të zgjatej kur në koridor u shfaq të vinte mjekja e operimit. Vëllai u ngrit dhe fiku cigaren, atëhere u përqëndrova dhe kuptova që ishte bërë një grumbull i tërë helmi që ai kishte pirë.Bëmë hapa në drejtim të saj sikur donim të ndanim distance që na ndante. Mjekja një grua që i kishte kaluar të pesëdhjetat, kishte fytyrë të ngritur dhe mollëza të dukshme.

-Gruaja që sollët më pare, pastaj mori frymë thellë, sikur fjalët që do thoshte do ti nxirrte nga pusi i thellë i kraharorit.Ne kishim mbetur te lidhur pas gojës së saj. Zonja është jashtë rrezikut për jetën,kishte zë të butë si fije mëndafshi që valëzon nëpër ere.Gjëndja i është përmirësuar.Më duhet të them!- prapë na futi në ankth.Më duhet të them se ishte me fat që e sollët shpejt. Asgjë nuk po kuptonim.Pastaj mori frymë thellë dhe vazhdoi:Ishim të detyruar të bënim operimin, dhe te nxirrnim fëmijen!

Mua mu mor goja …kisha mbetur gojehapur pa lëshuar as frymëmarjen,vetëm dëgjoja dhe shikoja gojën e saj, andej nga prisja edhe dritën e jetës edhe vdekjen.

-Edhe fëmija është mirë,është djalë !Pastaj na vështroi të treve me radhë.Na shikonte sikur kërkonte një emer nga ne.Një emer për foshnjën e posalindur.

Vogëlushja që shkonte me sy të ngazellyer thirri një emër.

-Kreshnik!..Kreshnik do ta quajmë!…Sepse kështu e kishe emrin babai im që tani është hero i  Kosovës!…

Cikël poetik nga vëllimi  ’’ Kujtime, kohën pas e kthejnë’’  nga Ermentila  Guci/

Mama /

Ndjenja që të pushtojnë /

Tëj apin  emocion,/

Zemra  rreh  forte/

Kur brenda  mbartë një  jetë…./

Gëzimi  të  rrembën /

Kur mendon që bëhesh mama,/

Trokitjet e zemrës /

Jehonë e lumturisë  triufojnë,/

Sytë shkëlqëjnë,qeshin, qajnë/

Japin  ndriçim,/

Buzëqeshje  rrezatojnë  fytyrën

Jeta një  dhurate  të  bukur po jep,

Mama  fjalë e bukur fortë

ëmbëlsi, dhimbje,dashuri….

Shpirtin ta pushton

Sa herë  që e shqipton….

Udhëkryqet

Hapa  të cojnë diku  larg

Dikë lë  pas ,e dikë  bën  bashkudhetar,

Fytyra  të qeshura, të heshtura,të trishta, pajetë

Të parakalojnë përpara  si refleks

Endesh midis turmës  në  kërkim

Të  fatit,,, ëndrres  apo  diçkaje  pakuptim

Pyetje ,enigma  antiteza  të vinë  në mëndje

Pastaj   mbështillen  me misterin e jetës  në kërkim.

Thua vallë  lumturia  të jetë

Një thesar që askush  nuk  e  di ku ndodhet..?

Mbyll  sytë e pyet zemën

Të  tregoj   udhëhkryqet  e  jetës…

Por  zemra nuk tregon

Heshtja e saj  shijën e hidhur pas lë……

Udhëkryqet e  jetës nuk tregohen

çdo ditë ne disa nga  ato përjetojmë

Kujtimet

Imazhe  që flasin ,

Imazhe që  heshtin,

Imazhe që  vrasin ,

Janë  kujtimet…..

Kujtimet  kohën pas  kthejnë,

Moment  të  bukura  përsëri  ti  rikujtojmë

Emocione  të  ndryshe  përjetojmë ,

Në  portën  e  kujtimeve

Ritakojmë  moment et  me  miqtë,personat e dashurë,

Me ata që janë e nuk  jetojnë  më….

Dozën e mallit e shuajmë  ndopak ,

E pse kujtimi  është vetë breng e mall  !

MËRIA

Fjalë që  u  ngatërruanë

Diçka   midis neve  të  dyve  u prish,

Buzëqeshjen  ty  ta mohova

Zemrën  time me fjalët  e  tua  ma  trazove.

Shikime  që  largohen , tej  syve  që  shihen

Shpirtra  të mërzitura  larg  rrinë .

Presin  një  buzëqeshje që  njeri  të harroj,

Fjalët  që u thanë e  mëria  midis  nesh   ra

Pres   të vish  ti   tek  mua

E’ të  më   thuash ‘me fal’

Falje  pa  bër  g jë  për  të’ më  kerkuar

Por  ideja   që   ti   vjen   e   m a  thua  më  bën  të  lumtur!

Fjalët   mpleksen    e   krijohen  keqkuptime.,

Ndajnë  mendime     e   lendojnë    zemrat,.

Lindin  mëri  që  hidhëron pak shpirtrat.,

Pastaj  buzëqeshja rilind  përsëri   tek  potret e  dashuruar.

Mëria  ime   për   ty  është  diçka  kalimtare

Ty  të dhëmb  zemr a  kur  zbehet   fytyra  ime

Me  dashurinë    tënde  ti me  tregon

Në  dashuri  mëria  nuk  shkon…..

VETËM

Shikonë   të  lumtur   rreth  e qark

Njerëz    të lumtur  sipërfaqsor,

Ti  nuk   përpiqesh  të  sillesh  si ata??

Vetëm  rri  pa  dikë   që  të dhuron   dashuri.

Dashurinë  e  mban  të  ndryshur  brenda  teje

Dora  jote   nuk  pret  një   dorë  tjetër ,

Vetëm  vetëmia   të bën  shoqeri

Ulur  pranë  teje  në   heshtje,  pa të prishur  qetësinë!

RrI  e  pret  pa  ditur kë…

Një  shpresë  apo  dikë  që zbus  akullin  brenda  teje?!

Vetëm  në monotoni e melankoli  I kalon  ditët,

Pa  ditur  çfare  është  lumturia.

Fletë  e jetës ,  janë  bardhë-zi

Ti  pse  nuk  i  përzien,,, e nuk  mban  vetëm  ngjyrën   gri?|

Trishtimet   e  ditës ty  të pushtojnë,

Jeta   ikën  , ti nuk  shijon  asgjë….

Çfarë   jemi ?!

Qeshim,qajm, buzëqeshim,,ulëracim

Jem i të lirë,  t’ë  burgosur , t’ë  pa orentuar

Çfarë  të bëjm??

Pse trokasim  n ë mendime  të  fjetura

Çfarë  kërkojmë  vall ë  prej tyre??!!!

Emocione apo pjesë  të   jetës  sonë

Ishim, jemi  dhe  kërkojmë  të  jemi…

Kohë që  endemi,

Midis dëshirave,suksseve,iluzioneve,dështimeve

Në kufij  të caktuar  k ohor

Me  emocionet  tona  pa  kohë

Emrin   Tënd

Eci  në  të  njejtën  rrugë

Dora  jote në supin  tim  mungon,

Mendimet vinë e  më  prekin

Orët e kujtimeve thërrasin,

Në  shpirtin tim  emocionet  vrasin

Duke  formuar në çast emrin tend!

Dhembjet e shpirtit

Jemi   këtu- atje

Qënie të mbushura me ndjenja

Endemi i mes gjithckaje ,gjëndemi në vetmi

Gjithçka rreth nesh ngjyra të forta dominojnë

Zgjatim  duartë  për  ti  prekur e për  t’ ndjer

Thjeshtë si nuanca  që  lë  gjurmë  në  shpirtin  tonë

Dhembjet e shpirtit, fortunë  e  jetës

Dikush ngre velat e noton në dallgët  e jetës

Te tjerët mbytën në betëjn me jetën

Shpirti  vëlon  nga  dhimbja

Me  zë pa  zë,,ai  ulërin

Pret  ndihmë për  jetuar  sërisht

Në  jetën  e mbushur me gjëmba

Që  të  tjetërsojnë  e pse nuk shihen ndonjherë

Por  mblidhen   pak e  nga  pak

Deri sa  humbet   besim  tek  jeta

Veç  kalojnë kohën me dhëmbjen e shpirtit

Që  të sillet si dhurat e hdhur

Me mbishkrim  ‘k y   jam  fat   jot!’!

Neki Lulaj/Gjermani/

KOMBI IM BALLË NDRITUR/

Kombi im rrugëtoi në udhë betejash ballëndritur/
Me besë me flamur, me gjuhë e me tokë/
Në rrugë mes acareve të viteve që kanë ikur/
Rrënjët u mplkesën në gur, në shpirt dhe në kokë./

Tremijë vjet kërkoi e kërkoi një rreze lumturie/
Jetuam mes udhëkryqeve në pafundësi/
Njëqind e një vjet na u dukën si flakë lirie/
E sot na bashkon shqiptarçe Nëntori i ri/

Njëqind e një vjet fluturuan në duhë qiellore shqipet
Mbi shumë ura nën gryka me një hark Ylberi
Zemra i dha shpirt forcën gurit që ndizej e digjej
Thellë u mplekësën ëndrat te guri i një themeli

Nëpër furtunë e dallgë ecën njëqind e një vjet
I bënë dritë hije historisë sonë ëndrës së lirisë
Kur shkoj në Ulqin,në Çamëri, në Shkup e në Preshevë
Prek me shpirt ëndrrat e ndrydhura të shqiptarisë

Gëzuar vëllezër të gjakut shumë e shumë
Ju që keni në zemër të mbjellë një flamur

GURRA E STANIT

Gurra para stanit lëshon ujin e qelbur të vetmisë
Currilat rrokullisen njëra-tjetrën duke u kafshuar
Thyhen si qelqi ne mes ngricave të dimrit të ngrirë
Vetmisë në bjeshkë para stani duke i kënduar.

Nuk sjell më zhurmë stani nga zëra fëmijësh
Nuk e kthehet me zëri i lugut nga fyelli i bariut në luginë
Nuk dëgjohet me këmbora e qingjave kërthinjë
As shpendmira nuk këndon mbi llajën e bagëtisë

Shakullin bora xixa-xixa përmbi kodra e maja malesh
Uturijnë drurët e kërcasin nga pesha e kërrusur
Ariu bën gjumin diku thellë në shpella, ndër shpate
Në pranverën e blertë stani shpërthen sërish prej zhurmës

BALLI YT
Sipër ballit tënd krelat e flokëve si shkumë ujëvare
Janë mpleksur bash si mjegulla mbi Rozafë
Mbushin zgalat e murit ca tinguj serenate
Në mes zgavrave të rrapit zogjtë këndojnë pa ndalë

Mbi Kala po më duket se vrojton Teuta pa pushim
Dashurinë e nimfave të gurra në cep të një oborri
E hiri rrit shtatin mbi pishën e Çabratit me gjelbërim
Balli yt shndërit e duket si qielli kaltëror te honi

Mbi kalldrëmet e kohërave qep zgërbonjat e lisave
Me perin e merimangës mes molëzave të gishtërinjve
Qëndis brigjet me perlat e bardha filigram në ditët ballëdrita
Me gurët e pickuar të rrugicës kujtoj ditët e rinise

 
KOHËT
Rastësisht bashkë kohërat një ditë na kanë takuar
S’e di pse sytë vjedhurazi lëpiheshin në fytyrë me etje
Kullosnin te njëri tjetri me etjen e madhe e të pashuar
Në kohën e ikur që kurrë më nuk do të kthehet

Koha ikte hipur mbi një karrocë të vjetër prej druri
Se di pse ne i shpalosnim ëndërrat bashkë mbi fletë
Te netët e pagjuma preknim me muzën me fuqi burri
E dikush në gjumë gërhiste në dhomën e tretë

U shpalosën puthjet si petalet e luleve para diellit
Kurrë nuk e di cili i pari i shpleksi të gjatat gërshetat
Faqet e qëndisura me brumë shpirti dukeshin si qielli
Vargjet tona mendonim se zbuluan thesarëet e shtrenjta
E s’e dinim se fjalët ishin në robërinë e fletës
Ishin në oborrin e poezisë me mollëzat e gishtërinjve
Shtrydha lotin me grimcat e shpirtit dhe të jetës
Dhe eca pa u lodhur në udhën e këngëve nëpër brigje

NA DOGJËN

Na dogjën kullën të çmendurit e shumtë
U mashtruan nga çmenduria e hienësisë
Druri i thatë rriti hirin mbi trup e mbi gur
Heshtja jetoi me ditë javë e muaj
E themeli u forcua më shumë mbi tokën ku kishte veç bekim

Flakoi lotoi në majë të kulmit
Dhe i shkriu zinxhirët e ndryshkur të robërisë
I mallkova armiqtë e ndyrë të fshur mes tymit
Bashkë me turpin ikën morën arratinë

Në themelin e kullës
gjyshi kishte fshehur thesar me flori
E Kulla jonë sot plot gjallëri gaz e këngë
E kulla gurë e mjaltë…
Oh, ç’ëmbëlsi..,….

ATDHEU IM

Atdheu im është tokë me eshtra të pa tretura
Atdheu im është fushë me kufoma të pagjetura
Atdheu im është tokë dëshmorësh me shekuj
Atdheu im është tokë e bekuar që ka vetëm engjëj

Atdheu im është tokë me trima e heroina
Atdheu im është tokë e mbushur me legjenda
Atdheu im është tokë me beteja ku ecën lavdia
Atdheu im është tokë e kullë ku flet rezistenca

Atdheu im është feniks tokë e djegur e ngjallur
Është guri ku kokën kam vënë ditën e natën
Atdheu im është tokë e ballë i stuhive të historisë
Atdheu im është tokë e gjuhë e bekuar e perëndisë

PSE
Me zamkën e zemrës plagën e shpirtit e shërova
Dhe emrin tënd e gdhenda në gurin ëndërrror
Ndryshkun ia u hoqa eshtrave që më mbolli koha
E në lulet e para që erdhën nga Çamëria mora aromë.

I kujtova ninullat e netëve të gjata
Kur gjyshja i këndonte tek oxhaku
Mbi prush zinte shtatin e rritjes flaka
E hija e blertë e hirit rrinte te pragu.

Mbi flatrat e pritjës prek durimin për dashuri
Kur eci si Kolomb rrugëve në Çamëri
Kur mësoj për Marko Boçarin
Kur dëgjoj për trimëri

SONTE  NË BËRLIQ
(Imazhe malli nga vendlindja ime  ku e lidhi jetën)
Stërkala mbi gjamë vërshojnë si përroska vjeshte
Mbi parmakët e dritares heshtja ndrydh vetminë
E sipër faqeve të qelqit shkruhen imazhe jete
Mes zefirit përplaset porta që kërcet nga era e vetmisë

Kullë boshe pa fëmijë nuse, burra e pleq
Mes zgalave të murit përshpërit vetëm era
Merimanga në shtatin e parajës fle e qetë
Oh po shumë paska hapur krahët heshtja

Porta e drurit me dhimbje kërcet e vetëm kërcet
Macja mjaullin për një copë bukë në tasin e vjetër në odë
Nuk ka fëmije në oborr e lulja ka mbetur e shkretë
Mungonn zëri i pleqve dhe kutia e duhanit të fortë

Nga Ditari i Burgut…./

Nga Pëllumb LAMAJ/New Jersey/

11 Prill…..1985………..Është Pranverë dhe edhe ne të harruarit nga Zoti e bota kemi filluar të ndjejmë ardhjen e saj edhe pse rreth e rrotull shikojmë vetëm tela me gjemba ,ushtarë që na kanë drejtuar mitrolozët dhe shkëmbenj të copëtuar ….që rrethojnë kampin .Jemi duke lëvizur si zakonisht në atë pak hapësirë të kampit kur në kamp ja behin policë të shumtë duke shoqëruar komandantin e burgut.Pasi qëndrojnë disa minuta duke soditur të burgosurit,na japin urdhër të futemi të gjithë në sallën e kulturës.Është ora dymbëdhjetë dhe Radio-Televizori shqiptar jep një komunikatë ku njoftohet vdekja e diktatorit…..Ajo ç’ka ndjemë në ato çaste ishte një përzjereje habie,mosbesimi e gëzimi bashkë.Fshehtas filluam të vështrojmë e përshëndesim në heshtje njeri tjetrin dhe kjo heshtje më e madhe se çdo heshtje tjetër,pushtoi sallën….Ndërkohë jepet urdhëri të dalim nga salla dhe të burgosurit,me sytë që ju shkëlqejnë nga gëzimi,në heshtje,me grushtat e shtërnguar dalin nga salla dhe sejcili në ato çaste sublime, përfytyron Lirinë e aq dëshiruar e pritur në dekada që do të trokas së shpejti …të paktën kështu kishte ndodhur dhe në B.S kur kishte ngordhur Stalini….por me një ndryshim,Atje miliona turmat e Siberisë kishin bërtitur e ulëritur,ndërsa ne e kishim pritur në heshtje këtë gëzim që dukej se zbriste nga qielli,në të kundërt na dukej se Demoni do të ngjallej e do të na përpinte të gjithë….Edhe pse e kishim dëgjuar me veshët tanë,edhe pse e kishim lutur e dëshiruar për katër dekada,prapë na dukej si ëndërr……diktatori kishte ngordhur edhe pse ishte shndrruar në pamundësi në ndërgjegjen e gjymtuar të popullit. Për dyzetëvjetë me rradhë nëpërmjet një terrori sistematik e të paparë në historinë njerëzore,ky diktator i neveritshëm kishte mundur të gjymtonte aresyen e një kombi të tërë duke e shndruar atë në një mit……Fotografinë e tij të varur në murr do ta gjeje pothuajse në të gjitha familjet shqiptare dhe në këmbët e tij që kullonin gjak do të hidheshin aq shumë lule sa që dhe vet Napoleoni,Hitleri,Stalini e gjithë mbretërit e botës do ta kishin zili……

Është dita e dytë  e zisë kombëtare të shpallur për nder të diktatorit,flamuri qëndron në gjysëm shtizë duke e nderuar atë që e tradhëtoi këtë flamur…Me detyrim na fusin na sallën e kulturës të ndjekim ceremoninë….Është e tmerrshme,ironike,poshtëruese kur shikon që një popull i tërë poshtëron veten duke u përrulur e derdhur lot përpara arkivolit të diktatorit…Të persekutosh një popull për gjysëm shekulli dhe ky popull të vajtoj vdekjen ,ky është paradoksi më i madh njerëzor në histori për botën perëndimore e të civilizuar që nuk e provoi e as imagjinoi terrorin e kuq,terror që politakanët e tyre jua bënë dhuratë popujve të tjerë…..

Është dita e tretë e zisë dhe ceremonive dhe një i burgosur informator i komandës i shoqëruar nga policë ,shkon në çdo kapanon duke kërkuar firmën e çdo të burgosuri ….Bëhet fjalë për një telegram që do ti dërgohet K.Q.P .P SH së dhe lejdit Makbedh ,Nexhit…Një pjesë e madhe fatkeqësisht por dhe ish kuadro komunist firmosin atë paçavure por ka dhe të tjerë kurajozë që as nuk u trembet syri….I burgosuri informator më afrohet dhe më zgjat bllokun…..Pasi e shoh me neveri i them të largohet ….policët që e shoqërojnë pasi më shikojnë me urrejtje duke lëvizur kokën në shenjë kërcënimi,ja bëjnë me shenjë të vazhdojë me të burgosurit e tjerë……Me sa kuptojmë,është një lojë e ndyrë e sigurimit të shtetit për t’i poshtëruar e vrarë politikisht të burgosurit e që në të ardhmen t’a përdorin si dokument poshtërues në histori…..

Sot është dita e fundit e ceremonive dhe turmat të përulura deri në poshtërim nga frika,mbushin me lot e lule rrugët e Tiranës së kuqe duke i dhënë lamtumirën e fundit Përbindëshit të kuq…..Gjithë makina e propogandës së kuqe nën ingranazhet e së cilës janë përpëlitur të gjitha institucionet,ka vetëm një devocion…nderim diktatorit….Shiu nuk ka të pushuar sikundër dhe kortezhi njerëzor që nuk ka të mbaruar veç një gjë është e sigurt….Përbindëshi ka ngordhur………Ditët,javët ndjekin njëra tjetrën dhe asnjë shenjë Lirie nuk po shfaqet në horizont e të burgosurit natyrshëm kanë filluar të humbin durimin dhe mjerimi e shpresat mizore kanë filluar të mbulojnë fytyrat e tyre …..

Pak nga pak po i afrohemi Dimrit dhe sot ka filluar dëbora e parë e ashtu butë -butë ka shtruar çarçafin e bardhë…..Më në fund trokiti dhe Dita e vitit të Ri që shumica mendonte se do ta kalonte në Liri pranë të dashurve të tyre që dhe ata mezi i prisnin…..

Është kohë darke dhe të burgosurit si zakonisht janë rreshtuar për të ngrënë darkën,atë pak supë nga mbeturinat e gjellës së ushtarëve kur nga menca del një i burgosur i shoqëruar nga policët që i bërtasin e ulërijnë.Ai ka gjetur një krimb në supën e tij dhe jua ka treguar të burgosurve të tjerë të cilët në rradhë,njeri pas tjetrit, e kanë derdhur supën në kazanin e plehrave….Ndërkohë lajmërohet komanda dhe në kamp vjen oficeri rojës i cili pasi i ka reshtuar të gjithë të burgosurit pyet se kush prej tyre e ka gjetur krimbin….Një i burgosur ,duke ngritur dorën i përgjigjet oficerit të rojës e ndërkohë oficeri rojës i bën shenjë të dalë nga rreshti e të qëndroj përball turmës se të burgosurve dhe pastaj ju drejtohet të burgosurve;e shikoni këtë armik të betuar?ky maskara ka hedhur krimbin në gjellë për të diskretituar komandën dhe qeverinë ?Ju e dini shumë mirë që ushqimi është i bollshëm dhe i pastër dhe qeveria e partia kujdeset per ju…..ky armik i betuar i popullit nuk ka për tu reabilituar kurrë dhe do të ngordh si krimbi në burg…….dhe pasi jua bëri me shenjë policëve , duke u larguar nëpër shkallët që të çonin në zyrat e komandës….Policët e mbërthyen prej krahësh fatkeqin dhe pasi e lidhën e morën në drejtim të birucave …..Të burgosurit në turmë filluan të mermërisnin ndërkohë që policia dha urdhër të shpërndaheshin e të niseshin drejte fjetores……U nisa drejtë shkallëve për të shkuar në fjetore dhe dikush me preku supet ….Ishte një shoku im që gjithmonë bënte shaka,edhe në momente dramatike….Ku shkon më tha duke qeshur? E vështrova një çast pa folur dhe pastaj me buzën në gaz ju përgjigja;në krevatin e kashtës të mbuloj kokën me batanije e të pres plakun e Vitit të ri….Në moment fytyra e tij u vrejt,më vështroi me dhimbje dhe dhe u nis drejt dhomës së tij pa folur ….Ah,harrova i thashe me zë të ulët…Çfarë më tha bashkëvuajtësi?…Krimbi ishte dhurata më e bukur e Vitit të Ri dhe sonte do të shkruaj një dramë…..Kujdes më tha ai….sonte ka shumë policë vërdallë dhe po të kapën do të të kalbin në qeli dhe u largua…..Dhe atë natë,me kokën mbuluar me batanijen e grisur e të pistë,unë shkruajta një nga dramat e shumta por pa mundur t’a hedh në letër ngaqë policët hynin e dilnin pa pushim nëpër dhoma….Dëbora vazhdonte të binte pa pushim dhe britmat e ushtarëve që ndërronin shërbimin,dhe ndonjë fishekë drite që hidhej për të ndriçuar telat me gjemba ,më kujtuan se kishte trokitur Viti i Ri 1986….Zbulova kokën dhe i hodha një vështrim dhomës ….të gjithë kishin mbuluar kokat me batanije…doja ti zgjoja,tju tregoja se kishte ardhur Viti i Ri por mu duk se do t’u prishja ënderrën…Zot thashë me vete…Çfarë të kemi bërë

Shkruan:Shaban CAKOLLI/

 Kohët e fundit  poezia  jonë  kombëtare sikur është bërë vullkan.Ajo po shpërthen nga shpirtërat e poetëve.Po shpërthen,nga se populli ynë kaloi nëpër një situatë dramatike,nëpër të cilën u kalitën poetët.Pikërisht për këtë lindën këta vrunduj poetik,sepse poezia nuk lindë kur të duash dhe si të duash në mendjen  dhe shpirtin e poetit.Poezia fundja lindë nga dhembja,buron nga ndjenja e vetmisë së madhe,lindë për të i rezistuar,për të e sfiduar dhe mposhtur vuajtëjen dhe trishtimin.Arti i fuqishëm lindë në kohët e vështira,në kohët dramatike,kohë të cilat i përjetuam ne,kohë këto kur pushtuesi sllav po ushtronte dhunë të hapur,për të na zhdukur përmes dhunës fizike dhe kulturore.Të gjithë ata që angazhoheshin kombëtarisht,pushtuesi po i vriste,dënonte, po i përndiqte në çdo skaj të botës. Njëra nga ato të përndjekuraishte poetja dhe veprimtarja jonë Silva  Tërrnava.

                                                    SILVA  TËRRNAVA

E detyruar të braktis atdheun,Silva u strehua në Auckland të Zelandës së Re.Ajo  e quajtur botë shkëlqimtare e Zelandës së largët,për  Silvën  ishte e huaja dhe trishtuese.Ajo nga lart atdheut nuhati  fort dashurinë dhe mallin për atdheun,hulumtoj,rrugëtoj,kërkoj formulime të ndryshme,ku përmes vargjeve shprehu gjendjen e vet shpirtërore, nga se në vendin e huaj ku ishte strehuar,vargjet e nxitnin të nxjerr në pah ndjenjat e saj poetike,ku përmes tyre gjë e përkryar ishin  atdheu,gjuha dhe njerëzit e saj.Silva me dhembjen e mallit preku në vargjet e shpiertit,ku përmes vargjesh ushtroi dashurinë për vendlindjen,gjuhën,kombin e atdheun.Poezia e Silva Tërrnavës u bë këmbanë e zgjimit,armë e fortë në duart e lexuesëve,ajo shquhet me një dhunti për kapjen e mendimeve të shpejta,për të shprehur dhe thënë të tjerëve,ate që e ndjenë ndryshe nga ata.Kështu  Silva larg  vendlindjes  lexoj dhe shkrou shumë,leximi dhe shkrimi u bënë pasion i saj,dashuri e shpirtit të saj,mënyrë e të jetuarit të saj,ku përmes vargjeve të çiltërta pastron shpirtin,mes poezive nxjerr mesazhe të fuqishme,zgjon ëndrrat e artdashësve,ndritë mendimet dhe gëdhend  bukur vargjet.Vargjet e Silvës janë vargje të cilat i rezistojnë kohës,vargje ku ka një mjeshtri të magjisë së fjalës,e cila tek lexuesit lëkund shpirtin,ua zgjon ndjenjat,mendimet,qoftë kur shkruan për gëzimet,qoftë për dhembjet.Poezia edhe kur është një dhimbje,bëhet dhimbje e mendjes së ndritur,e cila rrugëton dhe orvatet të i shëroj ato.A mund të thuhet se mund të bëjmë një poezi të mirë pa nxitëje të shpirtit dhe mendjes?Jo,nga se pa këtë nxitje nuk do të mundeshim të e shkruanim poezinë e dhimbjes kolektive,poezinë e motivit patriotik,atij të kurbetit,i cili në të shumtën e rasteve është plagë e cila trajtohet nga të gjithë poetët në mërgim.Silva  Tërrnava ka mjeshtri të  shprehë bukur në art të gjitha këto motive.Laryshia e vargjeve të saja flakëron dhe përcjell porosi,ku mjetet e saj shprehëse janë të pasura,ku figuracionet e saja poetike janë përdorur me shije dhe kulturë gjuhësore.Në poezitë e saja kemi trope të përdorura me mjeshtri,si simboli,metafora,krahasimi,të cilat vargjeve të saja u sigurojnë vlera të njëmendta artistike dhe estetike.

me thonj të gjakosur

u zvarrite deri ne piedestale,

me gjoks të plagosur

të Bijave,

Nenave

Silva Ternava u lind në Fushë Kosovë dhe kreu studimet në Universitetin Pedagogjik të Prishtinës. Është rritur në një familje me taban të fortë patriotik, ku qysh në djep është mëkuar me dashurinë e zjarrtë për Kosovën e pushtuar. Qysh e vogël ishte e dhënë shumë pas tregimeve e këngëve të trimërisë, që duke i dëgjuar të risin sigurinë, krenarinë në vetvete dhe të bëjnë të ndjehesh e fortë dhe e denjë për vendin ku ke lindur. Ashtu e urtë nga natyra, Silva merr lapsin qysh fëmijë dhe nis të shkruajë poezitë e para. Shkruante dhe dërgonte për botim në gazetat dhe revistat e kohës. Ka botuar te “Kosovarja”, “Zëri i Rinisë ” dhe revista të tjera. Letrat dhe shkrimet e saj janë mirëpritur dhe vlerësuar në atë kohë, e shumë prej tyre janë lexuar dhe në emisionet e ndryshme të Radio Prishtinës. Ësht fituese e disa çmimeve dhe pllakave muzikore që jepeshin si stimulim. Në moshën 17 vjeçare shkruan romanin e pabotuar kurrë, sepse dorëshkrimi i këtij libri, së bashku me shumë fletore tjera të mbushura me poezi e tregime, i rrëmbeu flaka e luftës. Tani vjen në rradhët e poetëve, me një debutim dinjitoz. Poezitë e saj pëlqehen nga lexuesi dhe ka vlerësime shumë inkurajuese, sidomos te Zemra Shqiptare. Jeton me familjen e saj si refugjate në New Zeland, me një zjarr dhe mall e dashuri të pashuar për Kosovën ku e ka shpirtin e saj. Është e martuar, ka dy fëmijë dhe ëndërron kohën kur të kthehet e të punojë e jetojë në Atdhe. Zonja Ternava defolon në faqet e Vargut në përjetësi me poezitë Dëbora e lagjes sime, Fëmijët e lagjes, Anita, Nëna ime, Amaneti i fundit, Vapë në Prishtinë, Udhëtimi në përjetësi (Kushtuar viktimave të Himarës) etj. Kjo biografi e Silveseshte botuar ne Antologjite poetike: ” Keshtjella e Endrr ave” dhe”Vargu ne Perjetesi”  nga poeti ynë i mirënjohur(Eduard M. Dilo)

Silva Tërrnava,është poete e cila u  bë zë i kohës,e cila vargëron me mjeshtri të  rrallë,vargjet e së cilës sigurojnë vlera të njëmendta artistike,përmes të cilave diçka ndizet,flakëron,fisnikron,dhe si e tillë është shumë e mirëpritur  tek lexuesit.Silva Tërrnavën e kam njohur në Koblenz të Gjermanisë,ditë më parë  në themelimin  e Kuvendit të Lidhjes së Krijuesve Shqiptarë në Mërgatë(LKSHM);ku mendoj se arti ishte privilegji më i madh që na njeh me krijues,si është krijuesja jonë e mirëfilltë Silva Tërrnava.

Për lexuesit shkëputëm një cikël të zgjedhur poetik nga Silva Tërrnava.

Mos harro Kosovë!

Mos harro Kosovë!

Identitetin ta mohuan,

përtokë te shkelen

për Pazar,

të shkarraviten neper truall

të shqyen copë e grimë,

kartën, emrin, mbiemrin,

po dhe fotografitë,

të zhveshën

në të reshur të hodhën…

Lumi i mori,

i derdhi përtej oqeaneve

e ty të pajisën në karton të verdhë,

holokaust

në shekullin njëzet e një,

pa shkronjë,

pa ditëlindje,

pa orë,

vetëm me

TRE NUMRA …

Djemve,

për vetveten,

Idealin,

Kombin…

TE LUTEM MOS HARRO KOSOVE!

SI TË, TË QUAJ

Të kërkova …

ndoqa rrugën

te thurur ashtu siç mendova

nëpër gjemba

pikova gjak

por rrugën nuk lëshova dot

plaga ime

krenaria ime

të mbajta me vite në kraharor

s’u dorëzova

tu përula

në ditën e lindjes

ne ditën e vdekjes

po pres

të, të takoj

apo vallë

do të… —

NENA IME

Dua te fluturoj

Dua të shkoi

Atë shikim hyjnor prapë ta takoj

E di se diku është duke me pritur

Ashtu e dashur dhe e brishur

Atë shikim qe pash për herë te pare n’ketë jetë

Ti them se sa shumë e dua me fjale ketë here

Dhe shume te tjera qe si ka dëgjuar…

Dua ti them ati shikimi te mëshiruar

Ti je hyjneshë e mirësisë, qe solle paqen dhe dëlirësin

Ti mbushe zemrat me ngrohtësi,

Ti je frymëzime për rini

Edhe atëherë kur unë  lozja e lazdruar

Buzëqeshja kurrë nuk te ka munguar

Ti je mjeshtër I rehatisë

Ti je buzëqeshje ne buzën me vaje

Ti je ilaçi I zemrës se vrarë

Ti je dielli ne dite me shi

Je dhe yll për udhëtarin ne vetmi

Ti je brumi I besueshmërisë

Ti je thesar mrekullisë

___________________

EMRI I LASHTË

Kur t’prek n’ mendime

t’ kthej në vargje

kur të dua në ëndërr

mbyll sytë

bëhesh sekret i bardhë

nën retë e kthjellëta

Për një çast luaj

me kaçurrelen tuaj

duke qëndisur goblenin e të kaluarës

më vijnë prajshëm pasion valësh

derisa ledhatueshëm dorëzohesh…

si ortak epshi rrëshqet

shtati i skulpturës tuaj…

Emri im është

nga fiset e lashta…

që për dashuri

jep jetën

per puthje vdes.

Më kot

Më kot të gjitha

këngët dhe letrat,

taket të lumtura

në rimë…

Çdo petal

lule pranvere

drithërim në zemra,

qirinj djegur

më kot.

Të gjitha

pakot me ëndrra,

balona

me mijëra ngjyra

të bukura mbyll

në çantë versace

Mesazhet që sjellin avionët

në miliona

më kot…!

Për vetëm një emocion

të gjitha at pikëpyetëshmëri…?!

Ashtu si të gjithë ato ngjyra

vetëm një …kujdes instinkti !

Dëgjoni

sytë,

ritmi i zërit

në netët më të errëta

janë port strehimi,

dorë për të fjetur,

një krah për të qarë

zgjoni të gjitha

nëse nuk frikësoheni ..!

Nganjëherë

kur bien në gjumë

dhe të ligët

vërtiten s’trehen gjallë

në vend

puthje në qafë,

nxjerr sytë,

ndërsa tjerët vjedhin….?!

Jo nuk mund të di

nëpër dhomë të errët

vështrim i tij apo butësisht (përjetësisht ) larë …!

Ty te desha

Ty te desha,

shikimin tendë

nën qerpikët tuaj,

lëkurën e zhveshur.

Ty te desha…!

Erën tënde në flatrat e mia,

buzën e nxehtë e të butë

prekjen tuaj,

gishtat në flokë

dhe kudo …

Ty te desha,

jo lirinë tënde,

se edhe liria ime është

e dashur dhe e vlefshme …!

nuk di pse u frikësove ?

ndoshta nga vetvetja

dhe ndjenja mes nesh

si vetëtimë u trondite…!

Ty të desha

me shpirt,

në kohën qe kalon

qe tani pak do të thotë …!

ESHKE KOHE

Përcëllimë shkëndije

në eshkën e kohës

aq e shkurtër…

jetonte në buzët tua

momentin hyjnor

në realen e jorealen

çasti

kur horizonti hapur

në penxheren e rrëgjuar

zemërthyer …!

Unë shita shikim ëndërror,

tingujt e pafund,

agimit të thyer,

një kumon në

fund të fshatit

në drojën

e vellos së natës

si një LUNE

që fryn mbi oqean

ditar me faqe

ende të pahapura

në mister të pikëpyetshëm,

sikur ne të dy

të mundur

në këtë luftë të vogël

të dashurisë

midis dy dhembjeve…!

Brilantit

Sonte mora ngjyrat e ylberit

Ne tavolinë I bashkova

Një ëmbëlsire me rreze Dielli

Për ditëlindje gatova

Mora gjuhen e botes

Dhe thura vargje lumturie

I gatova me dashurin

E zemrës

Për ketë dite shenjtërie

Mi Gëzofsh te njëzetat djali Nënës

SHPRESA…

Shpresa është gjelbërim në plafin e verdhë

është ylber me njëmijë ngjyra pas shiut…

Shpresa është zë  bilbili qe lajmëron pranveren,

është krah’ dallëndyshje qe shtegton per re t’bardha

Shpresa është drit ne shpellen e errtë

është koral ne kthjellesin e oqeanit t’pafundë

Shpresa është shikimi i te verbuarit

është yll qe ndriçon qiellin e murrmë

Shpresa është e drejta e gabimit t’korrigjuar,

është e përgjithshmja e së thjeshtës

Shpresa është buzëqeshja e vajit

është fitorja e humbjes se papritur

Shpresa është ushqim i t’uriturit

është mirësi ndaj pamshirësisë

Shpresa është fund i ditës së pashprese ..

është parajsa e ferrit qe ngushëllon

Shpresa është trimëri e frikacakut

është ngrohtësi e polit të ngrirë

Shpresa është  jeta e t’vdekurit

është vullneti i ndrydhur për t’re

Shpresa është ëndërr lakuriqe,

është frymëmarrja vetë

Shpresa është ëndrra e njerëzimit…

Gjuha

… do të bisedojmë vetëm me poezi

Pse jo pra ti m’ thuaj

Kur këtë gjuhë t’ëmbël e kam trashëguar

Di të flas, shkruaj e këndoj

Bisedën stilizoj

Me dëshirë e pasion flas me Fishtën

Është e ëmbël sa shumë e dua

Sa gjuhë tjera i mësova

n’asnjë tjetër prehje nuk ndjeja

E tillë do ngel përjetë

Të gëzoj çastin e ndjerë

Të thurë vargje e këngë në sirtarë

Në çdo shfletim jam shqiptarë

VAPE NE PRISHTINE

Me djeg

Me than

Me qan

Me dhemb

Me burrëron

Nuk largohem

Pjese e juaj jam

Përcëllim

Nen lëkure

Nen fik

Nen ure

Vapullim

dhe ne breg.

Jam këtu

Damarë ne deje

Djerse ne ballë

Hije nen sy

Buzëqeshje

Tash te kam TY

…Prishtine !

GANO ZEMRA IME/

 Zemrës sime,me rastin e një vjetorit, 19.Dhjetor 2013./

Mga Bajame Hoxha-Çeliku/

Afroj data,  afroj dita/

Plot një vit që ti më le/

Për çdo ditë në lot u mbyta/

Malli nga vendi më ngre./

Larg nga ty, unë s’mund të rroj/

Larg nga buza që më puthi/

Vitet plagë s’mund t’i harroj/

Dhimbja për ty, më këputi./

Kishim diell në zemrat tona

Kishim kopshte me blerim

Lule blini, lule shqera

Trëndafila pa mbarim.

Vitet tona zjarr  në qiell

Vitet tona mbushur flakë

I kërkoj dhe rrotull sillem

Sepse malli më përflak.

Flas me ty, me lot në vargje

Loti s’më le në harrim

Zoti ty të mban në paqe

Po mallit tim, ç’ti bëj tani ?

Ta dish shpirt, pa ty në jetë

ditët më kthehen në ferr

S’e pranoj, s’është e vërtetë!

Se ti s’kthehesh, dhe një here.

Shpresa, është dritë e pashuar

Ti do t’kthehesh në pranverë

Bashkë me gjethin lulëzuar

Trëndafil,  si asnjëherë.

Kam një vit që po robtohem

S’po lë gur pa lëvizur

Derë më derë unë kam trokitur

Nuk e di, tek unë, je nisur ?

Po të pres, me shpirt e mendje

Shpresa, për një kthim më mbetet

Të shoh unë, buzëqeshjen tënde

Shpresa për një kthim, s’më tretet.

Oh, ti thua : vallë ke kërkuar

O shpirti im, që unë të kthehem?

-Kam trokitur qiell e portë

E lutjen time kam dërguar.

Lutjen lartë e kam dërguar,

Në qiell te Zoti, më beso!

bashkë me lotët shoqëruar

Ia kam lënë atij në dorë.

I jam lutur shumë për ty

Dhe i them: vej dorë në zemër

O ma kthe Gonon në gji

O më kthe dhe mua ëndërr.

Plagë e madhe s’gjen shërim

As me vargjet, se janë tharë

Dhe  s’çoj dot  as në harrim

Këtë lot, që peng më mban.

Ti ke thënë, që jam poete

Dhe kam mposhtur shumë furtuna

Ja, s’dal dot unë nga kjo heshtje

Se për ty, më dhemb kjo zemra.

Lutje sa shumë kam dërguar,

Sa shpirti më shkon gjer në re!

Më mbyt ndjenjë e paharruar

Oh, pse të rroj, unë, përmbi dhe.

Për ty zemra më është ngrirë

S’ka vullkan , që mund ta shkrijë

O shpirt, o xhan, ishe flori

Lule zambak, mbaje ndër sy.

Pres po vjeshta  s’ka përgjigje

Dhjetor i shkuar  s’është larg

Lot e dhimbje për ditëlindje

Tetor i im, qe lot e plagë.

Gota më ngriu te dora

Kur më thanë për rreth :Gëzuar

Përmes lotit, dy fjalë nxora:

Toke Gano ! Thashë :Gëzuar !

Unë të pashë, ulur pranë meje

Ashtu si një vit më parë

-Ashtu zemër, gotën ngreje!

Ti më fole, zjarr e mall.

Unë të ndjeja thellë në sy

Thellë në zemër u drithërova

Po zëri yt, qe po ai

Po ai, që dashurava.

Me forcë  zemre  dashuria

Ashtu si një vit më parë

Në tavolinë, aq sa ishim

Vetëm ti, qe shend e gaz.

Natën e ditëlindjes sime

Kur unë vonë, rashë në shtrat

Ti në gji,  sa më shtrëngove

-Jam me ty,  the, në çdo çast.

Hapa sytë, nata qe pus

Dorën zgjata të të prek

-Zemër the, të kam mbi buzë

Hap, pas hapi, ty të ndjek.

Më qetësove shpirtin gjatë

Kur më thoshe:  shpirti im

-Shpirti  im, the: ditë e natë

Terrin ti ma kthen në dritë.

Puthjen tënde ndjeva, ndjeva

Shpirtin tënd me dallgë shumë

Eh, o Zot! Vërtet  kujtova

Se me mua,  qe në gjumë.

Kur  vjen ti, një dritë më ndez

Thellë në zemër, më bën hyjni

Më jep forcë, e më jep shpresë

Që të ec unë përsëri.

Kam një vit që unë kam heshtur

Dhe pena ime është e tharë

S’të vjen keq, sa shumë jam tretur

Loti shumë, seç më ka ngarë.

Po ku është kjo pena ime!

Porsi gjethe, fishkur  larg

Oh, ka ngrirë, si zemra ime

Shpirt o zemër, s’ka më varg!

Do shkojnë ditë, do bëhen vite

Pena ime s’do flasë më,

Eh, ka heshtur, dhe jeta ime

Sepse gjysma nuk është më.

A mund të shkruaj gjysma ime

Kur gjysma tjetër nuk është më,

Vijnë në mend veç ca kujtime

Gjysma, gjysma dhe, asgjë?

Vargjet s’lidhen,  mungon çelësi

Mungon çelësi i poezisë

Oh, ky çelës, më kishte hapur

Të gjitha dyert e dashurisë.

Asnjë portë s’më kishe mbyllur

O çelësi im i dashurisë

Asnjë ndjenjë s’më kishe ndrydhur

Ti qe diell I lumturisë.

Them: do zgjohet kjo pena ime?

Thellë me dhimbje,  në  lëndim?

Që  të shpreh, unë ndjenjën time

Gjer në lindje e përëndim ?

Do të shpreh lotin e zjarrtë

Që pikoi aq fort për ty

Do t’i shpreh, unë plagët qartë

Që më dhembin pa kufi.

E  shikoj se vargu s’ecën

S’di të shkruaj si më parë

E kuptoj,  të gjitha ngecën

Aty te një vit më parë.

Thashë, i more ti me vete

Forcën, muzën, jetën time

Sa e zbrazur  paskam mbetur

S’shoh asgjë, tek vetja ime.

Aty te një vit më parë

Shpirt e zemër m’u coptua

Se të desha si e marrë

Ndaj dhe shpirti s’u shërua.

Kur  shoh hënën lozonjare

Në mes yjesh të gjej ty

Fluturojmë në qiell e paqe

Të pushtuar gji më gji.

Ti je drita, në qiell me paqe

Ti je zemra  larë në flori

Në hapsirat, lart më lart

Kemi folenë, unë edhe ti.

Dashurinë  dhe besën tënde

do ta ruaj, si të vetmen

Oh, qe zgjimi i një ëndrre

Oh, qe zgjimi,  i treqind netëve.

Nga ky zgjim ndjeva shumë dhimbje

Ku je shpirt, buza më thahet

Të kërkoj në tokë e qiell

Të kërkoj dhimbja s’më ndahet.

Dashuri sa shumë të dhashë

Ndaj s’më hiqesh kurrë nga jeta

Tek sytë e tu, unë jetën pashë

Në mbarë rruzullin, është e vërteta.

Po ku ece, po ku shkele

Gjurmë të arta ti ke lënë

Trim mbi trimat, ndër apele

Dot s’të morën, nëpërkëmbë.

Vinin vuajtjet  dallgë, dallgë

Nëpër kampin e mallkuar

Ti qe trim, me besë të lartë

Si për shokë, edhe për mua.

Ngushëllonim ne njëri tjetrin

Dorë për dore,  eh,nëpër fusha

Nëpër stuhi, kërkonim diellin

Për fjalë të lirë, na thahej buza.

Na mungonte  dhe pikë e ujit

Na mungonte buka thatë

Gjer në shpirt vinte pickimi

Korrb i zi, bëhej agimi.

Por në shpirt ne mbollëm lule

Dhe rininë e zbukuruam

Thellë në shiprt na vinte libri

Thellë në vargje ne kënduam.

Tmerrin, e kthyem në këngë

Qemë të rinj, dhe të pa thyer

Djem e vajza, anë e kënd

Aromë fushe, e Lulëzuar.

Të rinj, me pasione e zjarre

E kishim rininë të fuqishme

Si trëndafili që çelte petale

Çelnin ëndrrat nëpër agime.

Jetuam emocione të forta

Dhe dashuri  magjiplote

Provuam ndjenja të kthellëta

Mesnatave, me hënë të plotë.

Atëherë , heshtje e natës puthej me ne

Me afshin e vesës së mëngjesit

Dhe sytë çelnin lule, aq bukur ndër ne

Si jargavanë në oborret e mbretit.

Këngët  tona, qenë flakë e zjarr!

Rreze artë kudo! Dritë e pafund

Tani  këngët, o shpirt, o malI

I kërkoj , po s’i gjej kurkund.

Rinia mbeti e freskët, mes flakëve

Me ngjyra të trëndafilit rozë

Do ta qaj dashurinë mes plagëve

Dhe puthjet për jetë e mot.

Prandaj  jam tejet e trishtuar

Gjithçka më ka ngrirë mbi buzë

Kërkoj zjarrin  që është i pashuar

Kërkoj diellin, lart në  furtunë.

Oh, Zot ! gjysma  varfanjake !

Kërkon gjysmën që s’është më

Sillet rrotull s’di ku qahet

Pastaj hesht e s’ndjehet më.

Mos më qeshni! E më pëlqeshni!

Kërkoj gjysmën që më shkoi

Kërkoj netët që buzëqeshnin

Kërkoj Diellin, të më ngrohë.

Eh, moj zemër, sa s’pëlcet

Nga një dhimbje e vërtetë

Nga një shpirt, që u bë erë

Oh, shoh dimër! S’ka më verë!

Eh, o miq sa shumë kam mall

Kam një vit që rri e mbyllur

Nuk e di, nëse jam  gjallë

Shpirt e zemër më është lidhur.

Nëpër  qiell e nëpër dallgë

Mes stuhive  ty të kërkoj

Ti o gjysëm, më mban gjallë

Se pa ty, unë  kot që rroj.

Kërkoj gjysmën si yll mëngjesi

Gjysmën time nëpër hënë

Kërkoj jetën ku na mbeti

Kërkoj stinët, vallë : ç’u bënë ?

Afrohet  dimëri  me dëborë

Gjysma ime, vallë ka ftohtë?

Çdo gjethe vjeshte, si kurorë

Një nga një, i bëjnë mburojë.

.

Loti vallë, pse s’bëri punë ?

Që kam derdhur ditë e natë

Ndoshta ka krijuar lumë

Në kët’ shpirt, që ndjahet thatë.

O dashuri, sa shumë kujtime !

Aromë fushe mbete ti

Çfarë t’i bëj unë zemrës sime

Në këtë dimër, me stuhi ?

Nëpër shtrat akull e ngrirë

Ja pres gjysmën, të më vijë

I mbyll sytë, endem në ëndrra

Vjen ti shpirt, shtratin më ndri.

Dua ta kthej jetën ëndërr

Aty zemrën,  kam vullkan

Aty zemra rreh beng beng

Aty zemrat, puthen mall.

Mbrëmjen e ditëlindjes sime

Ti më erdhe fluturimthi

Më dhe gaz, e shumë kujtime

Më dhe forcë përtërimi.

Natën e ditëlindjes sime

Pranë më erdhe si gjithmonë

Më dhe prush e drithërime

Më dhe, dashurinë në dorë.

Ç’të vajtoj unë vallë më parë

Ëndrrat që dogjëm të dy?

Apo fushat anë e mbanë

Që punuam unë e ti?

Grurin, kur  valëviste era

Ëndrrat tona pa mbarim?

Flladin  që sillte pranvera

Në zemrat tona pa harrim?

O miqtë e mi, lotin përciellë

Nëpër sy, nëpër fytyrë

Më ka gërryer, eh, sa thellë

Shpirt e zemër pa mëshirë.

Që të dy, sa shumë kërkuam

Nëpër kopshtin e dashurisë

Gushë më gushë, ëndërruam

Një ditë të bukur, të lirisë!

Kjo dashuri ishte e madhe

Se thellë në shpirt, kishe liri

Nga tufanet s’pyete fare

O trim! Më mbylle, oh, në zi.

Trim mbi trimat rinia jote

Dhe pse ishim në dënim

Oh, ta dish sa më krenonte

Hapi yt në internim.

Tundej fusha,  tundej mali

Kur dëgjohej, Gani djali

Ti Gashjan me fletë prej ari

Jo, s’ju trembe kurrë dushmanit..

Vije nga familje prijësash

S’kishte pse të trembej syri

Ti hero, me rrënjë lisash

Gjigand mbete, Gani trimi!

…..

MIDIS BORËS NË KANAD

Nga Luan Çipi/

 Unë borë një metër të lart kam parë/

Në Korçën e bukur, kur isha ushtar./

Në Vlorë, bora zë shumë rrallë/

Në Kanada, flokon si litar./

Ajo bie për ditë e natë pa pushuar

Dhe toka, çatitë e gjithçka zbardhon,

Vizitor te Lina*, sodis i kthjelluar,

I lumtur sa mirë e sa bukur jeton.

-Hajde babi, të dalim në oborr,

Të lozim përjashta se dielli po ndrit,

Të bëjmë një Plak Vitiriu me borë,

Të grishim me topa bore komshinjtë!

Dhe unë qetohem për fëmijët e mi,

Që rrojnë mes të ftohtit pa pasur mardhë

Dhe janë të gëzuar në punë e shtëpi.

Dëshmi qiellore, kjo bora e bardhë.

Shpjegim: Lina*,vajza ime ne Kanada

Ottawa, 20. Dhjetor. 2013

Prozë poetike nga Vjollca Tiku Pasku/

Kur qëllon me kamshikun e ftohtë të padrejtësisë, fjalët vrasëse krijojnë akull masiv nga tufani i zemërimit.Një botë me ngjyrë acari.Stuhia pushton  ngrohtësinë e diellt.Bora e ftohtë e mendimeve bie si  zambak të prerë. Alfabeti i trishtimit rreshton vargjet e lotëve. Kripa e bardhë mbush poret e faqeve e ngrin duke vijëzuar dhimbjen.Figurat e pikëlluara në faqe, thekojnë pejsazhet e ngrira, si  me shkopin magjik të shtrigës.Stalaktitet e mprehta bien në shtamën e shpirtit duke e thyer në copa të vogla. Turnet e pagjumësisë ndërrojnë njëra- tjetrën.Brenga dhe dëshpërimi,dhuruesit e thëllimit asfiksojnë pemën e mushkërisë me mjegull të errët.Frymëmarrja vështirësohet në ritet e ajrimit.Sytë vështrojnë pejsazhin e zbrazët…Mola ngrirëse buzëqesh djallëzisht për fitoren…Zbrazëtira, drita e akullt është vrasëse.
Kambana e ringjalljes ekzorkizon të ftohtin dhe plasarit akullin.Shpirti nuk mund të ngrijë, nuk mund të muroset.Krahët e tij janë petale trëndafilash që nuk fishken kurrë.Fluturashkat e ëndrrave janë si  yjet, nuk shuhen në pafundësinë e qiellit.Lulja e mëngjesit  lajmëron agun e bardhë.Rrezja shplekset prej diellit të ngurosur dhe përthithet me dëshirë nga shpirti..Frymarrja lirohet.Ndjenjat e ngrohta terin shpirtin e lagur nga ftohtësia.Ngjyrat e shpresës shkrijnë copëzat e ngrira dhe dielli reflektohet në rrëkezat e ujta të cilat avullojnë duke ngritur tullumbace të ylberta në lartësi. Shpirti pastron brushinë e ftohtë nga kallëpi i vuajtes,dhe fluturon në vizionet e pranverës së qiellit.Mbulesa e sedeftë krijon  përbërje të flladit të gjelbërt me zëra bilbilash. .Jeta  fillon të kalojë kudhrën e sprovave,për të lartësuar shpirtin në drejtim të qiellit.

Vullnet Mato/

 LAGJIA IME NGJYRË BRONZI/

 Jetoj te lagjia e “Tironës” me gjuhë lirie,/

ku jehon tallavaja me tonalitete histerike/

dhe dëgjohet shprehja:“O, me rob shpie!”/

siç bie sahati i madh te xhamia islamike./

Quhem “gaxhoi i mirë që shkruan llogje”./

Kur zbres nga makina bidonat me ujë Selite,/

më rreshtohet emrat e skuadrës me yje bote,/

nga lista ndërkombëtare e futbollistëve./

Fundjavën e kam me net pagjumësie,

nga ekstazat dasmore të miqve komshi,

që më urojnë nga larg me litërshe rakie

dhe hedhin valle nate te rrugica me shi.   

Djemtë e vajzat me xhinse poshtë mesit,

me kërthizat si mikrofona që thithin deri tutje,

u dridhet barku nga ritmet marroke të xhezit,

tek kërcejnë, si kukullat me fije të padukshme.

Zhurmëtarët e mi lindin e shuhen si meteor,

por humbjet ua plotëson karvani me kokorroçë.

Çuditen kur shkoj në zi, i ngushëlloj mbi arkivol,

ku ata zbrazin dhimbjen më të hidhur në botë…

Jetoj te lagjia e “Tironës” me gjuhë lirie,

ku jehon tallavaja me tonalitete histerike.

Ndryshoj nga ngjyra por në shpirt jam një prej tyre,

më gufon zemra, njësoj si rom me pasion muzike…